Strona:PL-Mieczysław Gogacz-Problem istnienia Boga u Anzelma z Canterbury i problem prawdy u Henryka z Gandawy.pdf/95

3. ZESTAWIENIE WNIOSKÓW

 Pierwszym wynikiem analizy tekstów Henryka jest rozdzielenie porządku poznania naturalnego i porządku poznania pozanaturalnego w tłumaczeniu przez Henryka poznawania czystej prawdy.
 Drugim wynikiem tej analizy jest wyprowadzenie, wciąż w oparciu o teksty, wniosków z dokonanego rozdzielenia. Wnioski te są następujące:
 a) istnieją pierwsze zasady, poznawane przez człowieka silami naturalnymi i istnieją także zasady pierwsze, poznawane przez człowieka przy pomocy oświecenia. Przez pierwsze zasady można rozumieć także rzeczy, czy też przedmioty poznania. Przedmioty poznawane przy pomocy sił naturalnych człowieka istnieją w tym samym porządku, w którym istnieje natura ludzka. Przedmioty poznawane przy pomocy oświecenia są per se et simpliciter credibilia, są „same przez się“ przedmiotami wiary i nie należą do porządku natury;
 b) poznanie właściwe człowiekowi (proprie scire) polega na poznaniu prawdy o rzeczy. Ponieważ prawdą o rzeczy jest podobieństwo rzeczy do jej wzoru, poznanie więc właściwe człowiekowi obejmuje poznanie rzeczy, prawdy o rzeczy i idei wzorczej prawdy;
 c) rzecz, będąca przedmiotem poznania, jest zmienna. Zmienna jest także dusza, która poznaje. Prawda rzeczy, jako wynik ujęcia przez intelekt, czyli przez duszę w jej akcie poznawania, podobieństwa rzeczy do wzoru, byłaby z konieczności zmienna, gdyby właśnie nie jej związek z ideą wzorczą. Ponieważ prawda jest pewna (skoro bowiem jest prawdą, nie jest czymś niepewnym, przechodzącym z prawdy do fałszu i odwrotnie) istnieje racja tej pewności. Nie jest nią rzecz, ani dusza. Racją bezbłędności prawdy jest idea wzorcza prawdy, bytująca w umyśle Boga, jako w swym podmiocie. Ujęcie w ten sposób Boga jest jeszcze w ramach proprie scire człowieka;
 d) obok poznania Boga, jako podmiotu idei wzorczych, istnieje poznanie Boga, jako istoty samej w sobie. Poznanie w pierwszym wypadku uzyskuje się siłami naturalnymi, i jest właśnie proprie scire, człowieka, poznanie w drugim wypadku jest konsekwencją oświecenia w typie doświadczenia, które przeżył Mojżesz i Paweł. Poznanie w drugim wypadku jako poznanie in raptu wyraźnie należy do porządku pozanaturalnego i jest zawsze darem Boga;
 e) czysta prawda jest tożsama z Bogiem. Ponieważ Henryk operuje dwoma pojęciami Boga, z konieczności operuje też dwoma pojęciami prawdy czystej. W pierwszym znaczeniu prawda czysta to Bóg, jako przyczyna niezmienności prawdy poprzez idee wzorcze, w drugim znaczeniu prawda czysta to w Bogu jego istota, wzięta sama w sobie;