Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/337

sły z osadą Podgórze (3,158 mieszkańców) i stacyą kolejową Otłoczynem.
 Z powiatami Chełmińskim i Toruńskim graniczy na wschodzie Wąbrzeski, z miasteczkami Wąbrzeżnem (Briesen) i Golubiem. Pierwsze liczyło w r. 1900-ym 6,081, drugie 2,867 mieszkańców. W Golubiu, naprzeciw Dobrzynia, siedziby braci Dobrzyńskich, którzy przed Krzyżakami podjęli walkę z pogańskimi Prusakami, wznoszą się nad Drwęcą potężne ruiny starego zamku krzyżackiego (ryc. str. 318). Ruin takich jest nad Drwęcą, która oddzielała posiadłości krzyżackie od polskich, więcej, jak w Złotoryi, tuż przy ujściu Drwęcy do Wisły (ryc. str. 319) i t. d. Do Ziemi Chełmińskiej należą, oprócz wymienionych powiatów, jeszcze część Grudziądzkiego i Brodnickiego. Grudziądzki, położony po obu stronach rzeczki Osy, pamiętnej wbiciem słupów Bolesławowych, posiada, w przeciwieństwie do trzech wymienionych wyżej, ludność przeważnie niemiecką. Stolica powiatu, Grudziądz (Graudenz), położona nad Wisłą u stóp stromego wzgórza, z szczątkami starego zamku, z ślicznym widokiem na miasto i nizinę po drugiej stronie Wisły, jest miastem prawie czysto niemieckiem. W r. 1900 liczyło ono 32,800 mieszkańców. Z dziejów jest Grudziądz znany z wojen napoleońskich, jako jedna z tych nielicznych fortec, które nie poddały się zwycięzkiemu cesarzowi Francuzów. Obecnie forteca Grudziądzka utraciła swoje znaczenie. Dwa inne miasteczka tego powiatu, Łasin (Lessen) i Radzyń (Rehden) z piękną i dobrze zachowaną ruiną zamku krzyżackiego, mają również ludność prawie czysto niemiecką. W pierwszem z nich naliczono z r. 1900 2,587, w drugiem 2,017 mieszkańców. Powiat Brodnicki należy częścią do Ziemi Chełmińskiej, częścią obejmuje dawną Ziemię Michałowską, zastawioną w r. 1303 przez Leszka mazowieckiego Krzyżakom i w r. 1317 przyłączoną do posiadłości Zakonu. Powiat ten posiada glebę znacznie gorszą od czterech wymienionych wyżej, natomiast odznacza się wielką pięknością krajobrazów, zwłaszcza na swej krawędzi południowej w okolicach miasteczka Górzna. Żałować należy, że ten uroczy zakątek, nie ustępujący pod względem malowniczości wcale górom środkowo-niemieckim, jest turystom polskim, którzy szukają wytchnienia i wrażeń we wszystkich częściach Europy, zupełnie nieznany. Ludność tego