Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/270

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

powiatowy. Dawniej każdy nauczyciel posiadał jeszcze bliższego przełożonego, „inspektora lokalnego“, którym był zazwyczaj proboszcz (względnie pastor) parafii, do której szkoła należała. Urząd ten zniesiono w następstwie walki kulturnej. Obecnie „inspektor powiatowy“ pełni równocześnie obowiązki „miejscowego“. Księża katolicy mają tylko prawo nadzorowania nauki religii, ale zazwyczaj nie korzystają z niego. Władzą wyższą jest urzędujący przy każdym prezesie regencyjnym wydział dla spraw szkolnych i kościelnych, najwyższą w obrębie prowincyi — prowincyonalna rada szkolna, która jednak zajmuje się tylko wyjątkowymi sprawami szkół ludowych.
Szkół średnich istnieje w W. Księstwie 44. Dzielą się one na 3 typy, „szkoły średnie“ (Mittelschulen), szkoły realne i gimnazya. „Szkół średnich“ jest 24. Są one niejako wyższym stopniem szkoły ludowej, zbliżają się pod względem planu nauk do większych szkół miejskich. Program jest zastosowany do potrzeb stanów średnich, kupców, przemysłowców, lepszych rzemieślników, techników i t. d. Z języków, uwzględniają te szkoły tylko nowożytne, a zwłaszcza francuski i angielski. Kurs jest 6—8 letni. Gimnazya są typem szkół klasycznych. Mimo reform, zaprowadzonych w latach ostatnich, głównemi przedmiotami nauki pozostały tam języki łaciński i grecki. Nauka języka francuskiego jest czysto teoretyczna, nie zastosowana wcale do wymagań życia praktycznego. Z innych przedmiotów nauki są najważniejsze: język niemiecki, historya, geografia, geometrya konstrukcyjna, początki stereometryi i arytmetyka, aż do nauki o logarytmach włącznie. Nauki przyrodnicze są zaniedbane. Kurs jest 9-letni w 6 klasach (najwyższa „pryma“, najniższa „seksta“). Pryma, sekunda i tercya mają kursy 2-letnie i są podzielone na oddziały „wyższy“ i „niższy“. Przy każdem prawie gimnazyum istnieje szkoła przygotowawcza, składająca się z 2 klas, „septymy“ i „oktawy“. Gimnazyów pełnych jest w Księstwie 15; nadto istnieją 2 progimnazya, obejmujące tylko klasy niższe i średnie, od „seksty“ do „sekundy niższej“. Szkoły realne, w liczbie 3, stanowią ogniwo przejściowe między „szkołami średniemi“ a gimnazyami. Plan nauk jest mniej więcej ten sam, co w gimnazyach. Języki klasyczne odgrywają tam jednak rolę mniejszą, a natomiast jest zaprowadzona nauka języka