POGLĄD HISTORYCZNY.
Wielkie Księstwo Poznańskie jest tą częścią b. Rzeczypospolitej Polskiej, która po upadku Księstwa Warszawskiego została na kongresie wiedeńskim w r. 1815 oddana pod zarząd Prus jako księstwo autonomiczne, niebawem jednak pozbawiona głównych znamion samorządu, zrównana wbrew woli ludności polskiej z prowincyami pruskiemi i ostatecznie przyłączona wraz z niemi, pod nazwą „prowincyi Poznańskiej“, do cesarstwa niemieckiego. Obszar ten mieści się między 51° a 53°30′ szerokości geograficznej i 32°30′ a 36°30′ stopniem długości (Ferro) i obejmuje, według obliczeń urzędowych (Gemeindelexicon für die Provinz Posen, 1898) 28,963,36 kilometrów kwadratowych, czyli niespełna 515 mil geograficznych. Jako część, wykrojona dowolnie z większej całości, nie posiada on granic naturalnych i nie wszędzie nawet historyczne. Jest to mniej więcej dolina Noteci, dolnej Warty i Obry, ale w szczegółach określenie to nie jest wcale ścisłe. Granica nie trzyma się wogólności ani działów wodnych, ani łożysk rzecznych. Biegnie ona wyzębioną, pozaginaną linią, na północy od Wisły poprzez pojezierze Pomorskie, między działem wodnym a Notecią, przeskakując wszystkie lewe dopływy tej rzeki; na zachodzie i południu towarzyszy Odrze, to oddalając się od niej na kilkadziesiąt, to zbliżając się na parę kilometrów, dobiega kolana Prosny powyżej Bo-
