bingska. Gdy dawniejsi racyonaliści odrzucali ewanielie w imię metafizyki, lub też mniemanych kontradykcyj, empirycznie zestawianych, postanowili Fryderyk Chrystyan Baur i uczniowie jego burzyć ewanielie w imię krytyki historycznej. Oczywiście rezultat był tensam, tylko osiągnięty według innego systemu. O studyach Baura wypadnie mi jeszcze kilkakrotnie wspomnieć; tutaj niechaj wystarcza uwaga, że o ile on był łaskaw na Apokalipsę, o tyle starał się osłabiać historyczne znaczenie czwartej ewanielii; metoda dziwaczna, której dotąd jeszcze trzyma się wielu racyonalistów. Baur jednak wydawał się niektórym z uczniów swoich jeszcze zbyt zachowawczym, a ztąd daleko radykalniejsi Keim i Scholten, nietylko Apokalipsy odmówili ś. Janowi, lecz nawet zaprzeczyli, aby kiedykolwiek on przebywał w Azyi Mniejszej. Wobec tych negacyj, które wydały się przesadnemi nawet Renanowi i Hilgenfeldowi, należy wydobyć z zapomnienia i z pod pyłu krytycznego prawdę historyczną, a że ta jak najściślej połączona jest z faktem pobytu Janowego w Efezie, zacznijmy od tego drugiego.
Gdy w r. 196 wielu biskupów azyatyckich opierało się żądaniu papieża Wiktora, aby przyjęli zwyczaj Kościoła zachodniego, który święcił Wielkanoc w niedzielę po pełni księżyca wiosennego ekwinokcyum, Polikrates w imieniu swoich kolegów napisał do papieża długi list, a w nim powoływał się na tradycyę apostołów i pierwszych ich uczniów.
„Boć i w Azyi“ tak mówi, spoczywają wielkie światła, które zmartwychwstał w dniu powrotu Pańskiego... Filip, jeden z dwunastu apostołów, który spoczywa w Hierapolis... a także i Jan który oparł się na łonie Pana, a był kapłanem i nosił petalum i był męczennikiem i nauczycielem, a pochowany jest w Efezie: a potem Polikarp w Smyrnie, biskup i męczennik, i Trazeasz, biskup i męczennik z Eumenei, pochowany w Smyrnie itd.[1]. Na ich świadectwo i wielu innych powołuje się Polikrat, dowodząc, że od cza-
- ↑ Euzeb. Hist. Eccles. V. 24, p. 405. Porówn. tamże III. 31, p. 218 (wyd. Læmmer). Petalum byłato blacha złota, którą arcykapłan żydowski nosił na czole.
