wierali wpływu na uczniów Budy, żyjących z nimi w jednym kraju i narodzie. Najdawniejsza biografia Budy, słynne Lalitawistara, powstała podobno w I wieku przed Chryst., ale oryginał zaginał, a przekład chiński, który do nas doszedł, jest dopiero z IX wieku. Że Chiny zwiedzane były przez misyonarzy nestoryanów, jest powszechnie wiadomo, a mogli oni niejeden pierwiastek chrześcijański wnosić do budyzmu chińskiego, tak jak później Franciszkanie wnieśli go do budyzmu w Tybecie Jeżeli bramanizm nie mógł się w Indyach obronić wpływom chrześcijańskim, to umiej jeszcze budyzm, daleko elastyczniejszy, nie mający ani silnej organizacyi, ani ustalonych dogmatów. W pierwszych zaraz wiekach religia chrześcijańska przez Persyę wchodziła do półwyspu indyjskiego; w XII księdze Mahabharaty mowa o podroży bramanów na zachód, aby studyować tam monoteizm, a ten epizod pełen jest aluzyi do chrześcijaństwa, nareszcie Portugalczycy w XV wieku znaleźli tam jeszcze chrześcijan, a tak zwani chrześcijanie Ś. Tomasza, dotrwali aż do naszych czasów. Szczegóły te wystarczą, aby pokazać, że jeżeli był wpływ jaki, to chyba ze strony chrześcijaństwa; co zaś do odwrotnego wpływu, czy bramanizmu, czy budyzmu, wszyscy uczeni fachowi, którzy sprawę tę zbadali wczasach ostatnich, ci zwłaszcza, którzy specyalnie pisali o Budyzmie, Max Müller, Oldenberg, Barth, Rhys Davids stanowczo przeczą, aby on kiedykolwiek miał miejsce, a zdanie ich tem więcej waży w tej kwestyi, że jedni z nich mają szczerą dla budyzmu sympatyę, inni źle tają swoją niechęć do chrześcijaństwa. Rhys Davids[1] np. upatrujący liczne podobieństwa między Chrystusem a Budą, między Romanismem (tak on nazywa katolicyzm) a Budyzmem, z angielską jednak bezstronnością wyznaje, że twierdzenie, jakoby ewangieliści czerpali z pisarzy budystycznych, zjawia się częściej w popularnych odczytach i czasopismach ludowych niżeli w książkach samodzielnych, a daleko częściej wygłaszane bywa przez ludzi pragnących zdyskredytować chrześcijaństwo, niż przez poważnych uczonych[2]. Zastanawiając
