wno. Calais, przezwane Cales, już od r. 1558 z powrotem jest własnością słodkiej dla Stuartów Francji („Adieu plaisant pays de France! O ma patrie la plus chérie“). Król Henryk „Terror of the France“ należy już do historji, do Westminsteru, do „gesta Britannorum“ i grany jest w teatrze“ Globe“, w imperjalistycznym dramacie napisanym przez aktora Szekspira. Francja Walezjuszów popiera nawet teraz Anglję Elżbietańską w dziele zniszczenia handlu Hanzeatów, co stanowi wtóry pryncypalny cel „englisch policy“. Jedną łapą ma lew zgnieść Hiszpanję, drugą Hanzę. Przedtem wprawił się, jak powiedziano, na ustawicznych napadach to na Burgundję, to na Niderlandy, to na Islandję, to na Danję, szczególnie na tę ostatnią rozżarty, jakby się mścił za odległe w średniowieczu czasy hołdownictwa, kiedy to angielscy książęta musieli tej „pijackiej Danji“ (Hamlet Akt. I. IV, 19) składać hommagjum i lenno. Z Hanzą Brytanja była ongiś w doskonałej przyjaźni; Edward I nadał Hanz iejprzywileje „carta mercatoria“, parlament zatwierdził, a w Londyńskim City wznosił się wspaniały gmach sukiennie hanzeatyckich Stalhof. Ale wonczas już zaczynał rozwijać się, wzrastać. przemysł angielski sukienniczy a z nim dążność do emancypacji i samodzielności. Hanzeatcy kupcy, którzy dawniej czuli się w Londynie jak u siebie, t. j. jak w Brugge, w Luttich, w Lubece, w Antwerpii, w Gdańsku, w Krakowie, w Królewcu, w Rydze, czy na Islandji lub w Nowogrodzie, zaczęli boleśnie odczuwać emulację kupców angielskich. W epoce Elżbietańskiej za potężną Hanzeacką kooperatywą handlową nie stała już żadna moc militarna, to też imponować już Anglikom Drakego, Raleigha, Cabota nie mogła i wnet zaczęła być postponowaną. „Privilegia pacticia“ zamieniono Hanzeatom na privilegia graciosa, aż wreszcie w r., 1579 Elżbieta znosi wszelkie przywileje Hanzeatów. Powoli też Hanza zaczyna ulegać i kapitulować, manufaktury flamandzkie przenoszą się dobrowolnie do Londynu. Wypierana na
