nie strać go. Poznawaj, ucz się wszystkiego, co widzisz, przewyższ wszystkie pędzle lecz we wszystkiem naucz się widzieć wewnętrzną myśl i przedewszystkiem staraj się zgłębić wielką tajemnicę bytu. Błogosławiony wybraniec który ją posiadł. Niemasz dla niego nędznej rzeczy w przyrodzie. W rzeczy małej malarz — twórca jest tak samo wielki jak w wielkiej, w rzeczy pogardzanej niema u niego już pogardzanego, gdyż przenika niewidzialnie przez nie największa dusza twórcy, a pogardzany przedmiot nabiera siły, ponieważ przebył oczyszczenie w jego duszy... Zawiera się w sztuce idea boskiego niebiańskiego raju, i dla tego stoi ona ponad wszystko. O ile razy wyższy jest podniosły spokój od wszelkich burz świata, ilekroć wyżej stoi twórczość ponad zniszczeniem, o ile anioł przewyższa niewinnością świetlistą swej czystej duszy wszelkie nieogarnione siły i dumne żądze szatana, — o tyle góruje nad światem wielkie dzieło sztuki. Oddaj jej wszystko w ofierze, ukochaj ją z całą namiętnością, — nie namiętnością dyszącą ziemskim porywem, ale cichą, niebiańską żądzą, bez tego człowiek niemocen podnieść się ponad ziemię i zaznać cudnych melodyj ukojenia, gdyż wielkie dzieło sztuki zstępuje na ziemię dla uspokojenia i pogodzenia wszystkich. Nie może ono wywołać w duszy niepokoju, a dźwięczną modlitwą natomiast wiecznie zdąża do Boga. Są jednak chwile, chwile zaćmienia.“ Tu zatrzymał się i ujrzałem, że świetlane oblicze jego zamroczyło się, jakby przeleciał przez nie szybki obłok. „Jest pew-
