i po tylu wojnach zdaje się, jakoby swoję waleczność straciła. Zużyły się dawne ustawy, a nowych jeszcze nie zaprowadzono, każdy zaś nowego porządku twórca przez nic innego nie nabywa tyle uroku i sławy, co przez wymyślenie nowych praw i nowych ustaw. Jeśli do tego reformy są namaszczone powagą i gruntownością niewątpliwie spotka reformatora cześć i uwielbienie, a we Włoszech dość jest przedmiotów do zreformowania. Waleczność nie będzie brakowała szeregowcom, jeżeli dowódzcy będą waleczni. Pojedynki i zwykłe bijatyki przekonują nas, że Włoch, jako człowiek, jest silnym, zręcznym i zdolnym. Zkądże pochodzi, że żołnierze włoscy nie mają tych przymiotów? Ztąd, bo nie mają dobrych dowódzców; lepsze głowy są nieposłuszne, zarozumiałość ogólna, i nie mieliśmy dotychczas męża, któryby cnotą i szczęściem jeneralne posłuszeństwo sobie zjednał. Oto istotne przyczyny, dlaczego czysto włoskie armie w długim czasie dwudziestoletnich wojen nic znacz-
