Strona:Mieczysław Sterling - Fra Angelico i jego epoka.djvu/92

I podległy wpływom dzieł tych, widzianych za młodu, Angelico przez długie lata nie umiał wyplątać zię z prymitywnej kompozycji trecentystów. W pierwszem większem dziele, w „Sądzie Ostatecznym“ z San Marco, gdzie należało ogarnąć i podzielić długą płaszczyznę, by ułożyć w niej istniejącą już w wyobraźni wizję, nie wydobył poszczególnej postaci, lecz, jak w predelli do fiesolańskiej Madonny, rządził całemi masami.
 Rozumiejąc, iż tak wielka płaszczyzna musi być zamknięta, związana i ożywiona — Angelico z zupełną naiwnością wkomponował Chrystusa w mandorli w najwyższy punkt wygiętej ku górze ramy, w opadających ramionach usadowił dwa pół-kola świętych, po bokach ułożył raj i piekło, a część pozostałą pośrodku przetworzył na niebo. Układ był prosty, aż nadto prymitywny. Motywem koordynującym grupy była tylko treść i ramy.
 W „Koronacji“ zasadnicze linje układu kształtowała też forma płaszczyzny, ujętej w ramy. Lecz grupy nie były tak martwe, jak u Orcagnii. Zebrane pieśnią i modlitwą wokół białych postaci Marji i Chrystusa, ułożone są we dwa żywe, tłomaczące się w zwrocie ciał, półkola chóru. Rozpoczynając się u dołu, od tych dwóch grających aniołów, idą ku górze dwoma pół-łukami głów, by tanecznem koliskiem zbliżyć się ku Madonnie i Chrystusowi. Czarne linje trąb, wystrzelając ku górze, zlewają się ze snopami złotych promieni i zamykają obraz od góry, gdy święci, stojący u dołu obrazu, zamykają grupę z boków.
 Kompozycja i tutaj była jeszcze rozumiana, jako podział mas. Lecz owe u dołu obrazu stojące postacie zyskały nową wartość, jako linje zamykające i określające kształt masy wewnątrz ram. Tego momentu nie było ani w predelli z Fiesole ani w Sądzie Ostatecznym.
 W „Koronacji“ uczuciowość i umiejętność Angelica wypowiedziały się już nietylko w nowych harmonjach barw i twarzach pogłębionych w wyrazie, ale nadewszystko w zu-