Strona:Mieczysław Sterling - Fra Angelico i jego epoka.djvu/71

Odrzucił dawną powagę i szukał nowych wartości. Uniósł ciężko opadające fałdy szat i uczynił z nich dekorację, niby prosty atrybut architektoniczny, stanowiący przeciwwagę masy, konieczną do wkomponowania postaci w zagłębione nisze kampanilli. Podpatrzył wyrazy duszy, obce trecentystom, wyrazy mądrego sceptycyzmu i wyniosłej pogardy, i ożywił niemi twarze swoich ludzi. Dał więc nowe typy w ruchu, w wyrazie i w odrębnej dekoracyjności, odmienne od monotonji średniowiecza i od wyniosłego klasycyzmu.
 Ten okres jego przełomu zatamował grozę pędzącego klasycyzmu.
 Nie były tak mocne dzieła Ghibertiego. Jego postać św. Mateusza była wyrazem spokojnej harmonji i odczucia dekoracyjnej monumentalności: proporcje sukien i posągu w stosunku do rozmiarów niszy są najpiękniejsze wśród wszystkich dzieł, dekorujących kościół Or San Michele.
 Jednocześnie powstawały lotne i powietrzne podsienia Ospedale dei Innocenti, wsparte na wdzięcznych kolumnach. Ich twórca, Brunelleschi, przystępował do budowy pierwszego renesansowego kościoła San Lorenzo, a ponad katedrą unosiły się pierwsze pierścienie kopuły. Tchnienie Starego Rzymu, urobione na zabytkach rdzennych, dopiero do niedawna opanowanych przez gotycką strukturę, przetwarzało się na nową wartość architektoniczną.
 Zupełnie odmienną była praca nowatorów malarskich. Należało odrzucić zaniedbaną płoń malarstwa trecentystów, zdeprawowanego już ostatecznie w dziele Spinella Aretina, a dziś przez tępy indyferentyzm dla formy i brak dawnych uczuć, bezpłodnego i jałowego, i budować sztukę od podstaw nową. Trzeba było sięgnąć bezpośrednio do natury.
 Być może, iż pierwsze tchnienie nowej prawdy przyszło z poza Alp, może na ziemię florencką przyniósł ją ze sobą Masolino, znający już wówczas dzieła podległego wpływom północy Stefana da Zevio, i jego ucznia, Antonia Pisanella. Lecz łagodny i wytworny twórca pierwszej świeckiej twarzy