który oczekiwał nieprzyjaciela od zachodu, został otoczony od północy, gdzie się czuł bardzo bezpieczny. Mój przykład nie jest zresztą bardzo dobry. A Ulm jest raczej typem bitwy przez otoczenie, który powtórzy się w przyszłości. Jest nietylko klasycznym przykładem, który generałowie będą naśladowali, ale formą poniekąd konieczną (konieczną między innemi, co pozostawia wybór, rozmaitość) jako typ krystalizacji. Ale wszystko to nie znaczy nic, bo rama jest bądź co bądź sztuczna. Wracam do naszego filozoficznego dzieła; to jest tak, jak zasady racjonalne, albo prawa naukowe; rzeczywistość pokrywa się z tem mniejwięcej, ale przypomnij sobie wielkiego matematyka Poincarégo: on nie jest pewny, czy matematyka jest ściśle dokładna. Co się tyczy samych reguł, o których ci mówiłem, mają one ostatecznie drugorzędne znaczenie; zresztą zmienia się je od czasu do czasu. I tak naprzykład, my konnica żyjemy Służbą w polu z r. 1895, o której można powiedzieć że jest przestarzała, skoro opiera się na starej i zużytej teorji, uważającej, iż walka kawalerji ma wyłącznie prawie działanie moralne, siłą przestrachu jaki atak budzi w nieprzyjacielu. Otóż najinteligentniejsi z naszych nauczycieli (co tylko może być najlepszego w kawalerji, a zwłaszcza ów major o którym ci mówiłem), sądzą
