Strona:M. Skłodowska-Curie - Promieniotwórczość.djvu/32

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Elektroskop jest to bardzo prosty przyrząd pomiarowy. Jego skrzynka metalowa może służyć jako komora jonizacyjna, do której promienie jo­nizujące przenikają po przez bardzo cienką ściankę. Najczęściej jednak elektroskop składa się z dwóch części, z których jedna służy jako ko­mora jonizacyjna, jak to pokazują rys. 6 i 7. Elektroskop może być również używany w po­łączeniu z komorą jo­nizacyjną stanowiącą osobny przyrząd.

Różnica potencjajów między izo­lowaną elektrodą a osłoną wynosi zazwyczaj kilkaset woltów. Elektro­skop można nała­dować bądź za po­mocą ciała naelektryzowanego przez pocieranie, bądź też za pomocą małej maszyny elektrostatycznej, lub baterii akumulatorów albo ogniw. Jeżeli elektroskop jest zaopatrzony w urządzenie pozwalające zmniejszać jego pojemność w odpowiedni sposób, wówczas wystarcza bateria utworzona z kilku ogniw.
Rys. 6. Elektroskop połączony z ko­morą jonizacyjną z płytkami A i B z których pierwsza jest połączona z elektrodą E, druga zaś z osłoną F. Na płytce B można umieścić sub­stancję promieniotwórczą. Guzik b zabezpieczony przykrywką służy do ładowania elekroskopu.
Rys. 7. Komora jo­nizacyjna umiesz­czona bezpośrednio pod elektroskopem, izolowana elektroda komory stanowi ca­łość z elektrodą elektroskopu i może posiadać kształt prę­ta lub płytki.

Natężenie prądu wyładowania nie jest proporcjonalne do prędkości ruchu listka, a to dlatego, że pojemność przyrządu zmienia się wraz ze zmianą położenia listka. Jeżeli jednak porównywamy odstępy czasu pomiędzy chwilami przejścia listka przez dwie raz na zawsze wy­brane podziałki, wówczas te odstępy czasu odpowiadają przepływowi tej samej ilości elektryczności q. Średnia wartość prądu w ciągu badanego czasu t wynosi zatem i = q/t, co pozwala mierzyć prąd i w jednostkach względnych. Wielkość prądu otrzymana w doświadczeniu powinna być poprawiona drogą odjęcia biegu własnego, tj. prądu obserwowa­nego w nieobecności badanego czynnika jonizacyjnego.
W celu wyznaczenia bezwzględnej wartości prądu należy aparat wycechować. Czułość elektroskopu może jednak zmieniać się wskutek znie­kształcenia listka. Z tego powodu elektroskopy są używane raczej do pomiarów względnych niż do absolutnych.
Niekiedy używa się elektroskopów, których listek znajduje się w próżni. W ten sposób pozbywamy się prądów powietrza w okolicy listka, oraz jonizacji w części elektroskopu zawierającej listek. Dla przy­kładu przytoczymy, że elektroskop zwykłych rozmiarów, zawierający litr powietrza może posiadać pojemność około 1 cm i że strata ładunku zaobserwowana w normalnym powietrzu jest rzędu wielkości kilku woltów na godzinę, co odpowiada prądowi rzędu wielkości 10—15 amp.