organizmie, doprowadzające krew zużytą do serca, wena; w gieol., szczelina w skałach, wypełniona inną skałą, minerałem, rudą itp.; pokład jakiegoś kruszcu a. minerału: ż. węgla kamiennego, żelaza, złota i t. p; przen., ż. złota = źródło obfitego dochodu; przen., wyzyskiwacz, lichwiarz, człowiek nieużyty.
Żyłka, zdr. od Żyła; w bot., nerw w liściu, jako ostatnie rozgałęzienie łodyżki liściowej; linja wężykowata odmiennej barwy w jakim minerale, np. w marmurze; przen., skłonność do czego: ż. do kart, do pijaństwa, ż. do koni, ż. kupiecka; przen., ślad, oznaka, drobna cząstka czego: niema w nim ż-i uczciwości.
Żyłkoskrzydły — p. Siatkoskrzydły.
Żyłkowaty, obfitujący w żyłki, pełen żyłek.
Żyłocisk, narzędzie do ściskania żył dla wstrzymania krwotoku, pinsetka.
Żyłokruch, w gieol., odstęp różnej wielkości między żyłą kruszcową a przypierającą do niej skałą, napełnionej iłem, marglem lub jakąkolwiek glinką.
Żyłopór, w gieol., rozpadlina w żyle kruszcowej.
Żyłospój, w anat. — p. Wiąz.
Żyłościek, kurczowe naprężenie ś. muskułów szyi, przyciskające żyły szyjowe.
Żyłowacieć, stawać ś. żyłowanym.
Żyłować, wyrzynać żyły z mięsa, oczyszczać mięso z żył; przen., ż. kogo, zanudzać, zamęczać, np. nadmierną pracą, narzucaniem obowiązków i t. p.; wyzyskiwać kogo; ż. ś., być żyłowanym; przen., zamęczać ś., trudzić ś. nad siły.
Żyłowaty, żylasty, łykowaty; mający po sobie żyły, żyłki, fladrowany.
Żynać, żąć często i długo.
Żyr — p. Żer; ż. zajęczy = roślina, zwana też sałatą zajęczą; ż. wilczy = gatunek maku polnego.
Żyrafa, zwierzę ssące przeżuwające, z rodziny tejże nazwy, o wysokich nogach i długiej szyi, mieszka w Afryce środkowej (fig.); w lm., ż-y, rodzina zwierząt przeżuwających, żart., człowiek wysoki i chudy, o długiej szyi.
Żyrafię, młode żyrafy.
Żyrandol, fr., ozdobny świecznik wiszący, o kilku ramionach, t. zw. pająk (fig.).
Żyrant, wł., przekazujący weksel osobie trzeciej (a ten następnemu i t. d.), poręczający weksel, poręczyciel.
Żyrny, tłusty.
Żyro, wł., przelew, formuła pisania na odwrotnej stronie wekslu, zawierająca przekazanie tegoż wekslu na osobę trzecią; poręczenie zapłaty wekslu.
Żyrondysta, fr., członek stronnictwa republikańskiego umiarkowanego w pierwszej rewolucji francuskiej.
Żyrować, wł., przekazać, ustąpić weksel osobie drugiej, poręczyć wypłatę wekslu.
Żytko, zdr. od Żyto.
Żytni, Żytny, odnoszący ś. do żyta, zrobiony z żyta: mąka ż-ia; zrobiony z mąki żytniej: chleb ż.
Żytnica, śpichlerz na żyto, gumno.
Żytniowy — p. Żytni.
Żytniówka, wódka, pędzona na życie.
Żytnisko, pole, skąd zebrano żyto.
Żytny — p. Żytni.
