Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 3.djvu/458

uganiać ś. za kim, za czym, wysyłać kogo, co za kim, za czym, noga za nogą = powoli, ledwo wlecze nogi za sobą, z trudnością chodzić, mówić co za kim = powtarzać, za panią matką pacierz; 3) następstwo pod względem czasu, np. dzień za dniem, rok za rokiem, umierali jeden za drugim; 4) przedmiot a. osobę, na której korzyść dokonywa ś. jakaś czynność, np. mówić, przemawiać, gardłować za kim, za czym, być za czym = trzymać ś. czego, nie mieć nic za sobą = nie mieć nic na swoją obronę, na swoją korzyść; 5) następstwo, wynik, skutek czego, np. nagroda idzie za zasługą, za winą zaś kara, nie idzie za tym = nie wynika z tego, za pozwoleniem, za rozkazem, za namową = wskutek pozwolenia, rozkazu, namowy; za pomocą Bożą = dzięki pomocy; 6) w różnych znaczeniach, np. postępować za czyjąś radą, zdaniem i t. p. = wedle rady, zdania; być za kim (o kobiecie zamężnej) = mieć kogo za męża; dawać za córką 100,000 = t. j. posagu; płakać, tęsknić za kim, za czym = oznacza przedmiot uczucia; chodzić za interesami = załatwiać je; za jednym razem, za jednym zachodem, za jednym zamachem = odrazu; 7) z zaimkiem co kładzie ś. po przyp. 1 i oznacza pytanie: kto to?, jaki to?, np.: co to za jeden?, co mi to za mądrala?, co zacz?; 8) przy przymiotnikach i zaimkach oznacza, że natężenie danego przymiotu przeszło pożądaną miarę, np.: za blady, za dobry, za mało, za stronnie; jako przedrostek, łącząc ś. z imionami, nadaje im właściwe sobie, wyżej wymienione znaczenia, np. zapiecek, zaokienny, zarzecze, zagraniczny, zamężny, zamorski i t. p.; łącząc ś. z czasownikami, nadaje im następujące znaczenia: 1) zaczynającą ś. czynność, np.: zaśpiewać, zagadać, zadzwonić, zamilknąć; 2) czynność, zupełnie dokonaną, zwłaszcza jeśli ś. mówi o zamknięciu, zakryciu czego, np.: zamurować, zabić, zasłonić, zamknąć; 3) czynność, powstrzymaną przez przeciwną czynność, np.: zaskoczyć, zapobiec; 4) zapędzenie ś. nadmierne w. pewnej czynności, np.: zabrnąć, zadłużyć ś., zapędzić ś., zamyślić ś., zapracowywać ś., zagalopować ś.; 5) skutek czynności, np.: zasłużyć, zarobić, zapracować; 6) czynność, wykonywaną na korzyść czyjąś, np.: zamawiać co komu, zapisać co komu; 7) zużycie, spotrzebowanie, np.: zapisać arkusz papieru, zajeżdżać konia i t. p.

 Zaadministrować, zacząć zarządzać, administrować czymś.

 Zaaferować, zająć troskami, interesami, zakłopotać, a przez ta pozbawić swobody umysłu; zainteresować; z. ś., zakłopotać ś. zainteresować ś.

 Zaaklimatyzować, przystosowywać jakie zwierzę a. zwierzęta i rośliny do innego klimatu; z. ś., przywyknąć do obcego sobie kraju, klimatu.

 Zaakompanjować, zawtórować komu na jakim instrumencie muzycznym.

 Zaakordować komu, przyzwolić komu na co; zawtórować komu akordami na instrumencie muzycznym, zaakompanjować; umówić, ugodzić, zrobić układ o co.

 Zaalpejski, leżący za Alpami, pochodzący z za Alp.

 Zaambarasować, sprawić komu ambaras, zaniepokoić, zakłopotać, zaaferować; z. ś., stać ś. niespokojnym, zakłopotanym.

 Zaanektować, przyłączyć jaki kraj do swych posiadłości; przen., przywłaszczyć coś sobie bezprawnie, zabrać komu co.