jakiś ruch na zewnątrz np., wychodzić z domu, wyjeżdżać z miasta, z kraju, wracać z wycieczki; 2) poziom, powierzchnię, z której osoba lub przedmiot przenosi ś. ruchem powolnym a. gwałtownym na inne, np., spadać z dachu, schodzić z piętra na parter, z góry na dół i t. p.; 3) wogóle okoliczność miejsca, stronę, bok, np., z góry, z dołu, z prawej, z lewej strony, z boku, z obu stron i t. p.; 4) ruch usunięcia ś., odejścia, np., zejdź mi z oczu!, co z oczu, to i z myśli = czego nie widzimy, o tem i zapominamy, z drogi! = usuń ś. z drogi; 5) ruch z góry na dół po powierzchni czego, np., spływać ze skały, schodzić z góry, zdjąć pierścień z palca, okulary z nosa; 6) sposób wykonywania czynności, np., powozić z kozła, z konia, spoglądać z oka = zezem; 7) narzędzie czynności, np., strzelać z łuku, mierzyć z karabina, śmierć z ręki kata = egzekucja sądowa; 8) materjał, z którego coś jest zrobione a. powstaje, np. chleb robi ś. ze zboża, sukno z wełny, kapelusz ze słomy i t. p., ni z pierza, ni z mięsa = do niczego; 9) sposób utrzymania ś., środek do życia, np. żyć z pracy rąk, z jałmużny, z rozboju; 10) powód, przyczynę, pobudkę, źródło czego, np., z tego względu, ze wszech miar, umierać z głodu, z zarazy, płakać z bólu, z żalu, drżeć ze strachu, z łaski, z figlów, z ochoty, uczyć ś. z książki, być ułomnym z natury, podobać ś. komu z dowcipu i t. p.; 11) pozbawianie czego, wysuwanie, ogałacanie, np., odzierać ze skóry, z liści, obrany z rozumu, wyzuwać z majątku, opadać z sił; 12) moc, prawo, autorytet, z mocy którego coś ś. czyni, np. z urzędu, z ramienia czyjego; 13) termin czasu, od którego coś ś. rozpoczyna, np., z rana, z młodości, z południa, z początku, z dziecka, z wieczora; wracać z roboty = po jej ukończeniu, w nocy z wtorku na środę, witać kogo z podróży; 14) wyłączanie szczegółów z ogółu, wybieranie z pomiędzy wielu, np., jeden z moich braci, ktokolwiek z was; 15) pochodzenie rodowe, np., rodzić ś. z Radziwiłłówny, Jan z Tarnowa, pan z panów, z Czartoryskich Potocka; 16) wogóle pochodzenie czego skąd, np., wyciągać sok z rośliny, puszczać krew z ręki, wyciągać co komu z kieszeni, słyszałem to z jego ust, jeden z drugiego przykład bierze, mieć z kogo pomoc, wielki z niego nudziarz, co z ciebie będzie?; 17) przejście, przenoszenie ś. z jednego stanu do drugiego, np., z kupca żołnierz, motyl z gąsienicy; 18) rozliczne wyrażenia przysłówkowe, np. z całego serca = serdecznie; z gruntu = gruntownie, całkiem, ze wszystkich sił = usilnie, z prosta, z gruba, z pańska, z chłopska, z waszecia, z głupia frant i t. p; z przypadkiem 6 oznacza: 1) osoby, przedmioty a. okoliczności, towarzyszące jakiejś czynności lub stanowi, iść z żoną, z dziećmi, pracować z wiarą, przychodzić do kogo z prośbą, z rozkazem, dzielić ś. z kimś, chleb z masłem, kawa ze śmietanką; 2) wzajemną czynność, np., rozmawiać, bić ś., pojedynkować ś., przekomarzać ś., toczyć wojnę, spierać ś., kłócić ś. z kim; 3) wspólność z kim pod jakimkolwiek względem, np., być z kim jednakowego wzrostu, równego wieku; 4) sposób, w jaki dokonywa ś. jaka czynność, np., z gołą głową, ze łzami w oczach, z krzykiem, z hałasem, z sykiem, z otwartemi rękami, wyrywać z korzeniem, chodzić z procesją; 5) posiadanie, mienie czegoś ze sobą, np., mieć z sobą broń, pieniądze,
Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 3.djvu/456
Wygląd