Przedłużać, dok. Przedłużyć; czynić co dłuższym, rozciągać wzdłuż; przeciągać, naddawać w długości; co do czasu: przewlekać, przeciągać; p. w wymawianiu = wymawiać przeciągle; w śpiewie: przeciągać.
Przedłużenie, zrobienie czego dłuższym w przestrzeni lub czasie, dalszy ciąg (linji, rowu, drogi, ulicy i t. d.).
Przedmiejski, położony na przedmieściu, mieszkający na przedmieściu, pod miastem.
Przedmieszczanin, mieszkaniec przedmieścia.
Przedmieszczanka, mieszkanka przedmieścia.
Przedmieście, domy, ulice, leżące tuż za rogatką miejską.
Przedmiot, wszystko to, co przeciwstawia ś. podmiotowi, to jest naszemu wewnętrznemu „ja“, świat zewnętrzny, podpadający pod zmysły i poznawany za pomocą umysłu, objekt; każdy szczegół świata zewnętrznego, przedstawiający ś. naszym zmysłom i uwadze, rzecz; treść, wątek, temat, osnowa, materja: p. rozmowy, p. badań, p. miłości, pożądania; p. szkolny = jedna z nauk, wchodzących w zakres programu szkolnego; w gram., osoba lub rzecz, na którą przechodzi czynność innej osoby lub rzeczy objekt (np. w zdaniu: ojciec kocha syna — syn jest p-em).
Przedmiotowiec, człowiek, patrzący na rzecz przedmiotowo, bezstronnie; objektywista.
Przedmiotowość, bezstronność, objektywizm, przedstawianie rzeczy takiemi, jakie są, bez dodania pierwiastka osobistego.
Przedmiotowy, odnoszący ś. do przedmiotu, tyczący ś. przedmiotu; bezstronny, wolny od pierwiastku osobistego, przedstawiający rzeczy takiemi, jakie są, objektywny: p-e dzieło sztuki; poświęcony odtworzeniu szczegółów świata zewnętrznego; nie zawierający osobistych uczuć, marzeń, rojeń twórcy; w fiz., szkło p-e = * szkło, zwrócone ku przedmiotowi badanemu.
Przedmostek, część przednia tułowia u owadów.
Przedmostowy, leżący przed mostem.
Przedmoście, miejsce przed mostem; p. a. przedmost, szaniec przedmostowy.
Przedmowa, zwrócenie ś. autora do czytelnika na początku dzieła, ze swym poglądem, zapatrywaniem, celem dzieła i t. p.; przedsłowie, wstęp, prolog; przemowa, przemówienie.
Przedmówca, mówca, który przed kimś zabierał głos.
Przedmuchiwać, dok. Przedmuchać, Przedmuch nać; dmuchać przez środek czego, dmuchaniem oczyszczać co, dmuchaniem przepychać co przez jaki otwór, przeszkodę.
Przedmurze, Przedmur, mur mały, przed większym wzniesiony; mur obronny; przen., zasłona, obrona: Polska p-em chrześcijaństwa.
Przedni, położony, umieszczony na przodzie, przodowy, frontowy, idący, stojący przed innemi: p-e koło u wozu, p-a noga u zwierząt, p-a straż = awangarda; wyborny, znakomity, świetny, doskonały, wyborowy, wyśmienity: p-a potrawa, p-e wino, p-a myśl; najlepszy, najdostojniejszy w swoim zakresie, celny, pierwszy, pierwszorzędny, wybitny, dostojny: p. obywatele, p-e domy; szynka p-a = uwędzona łopatka wieprzowa.
Przednica, przednia a. przodkowa część czego; przednica u wozu = część jego wspierająca ś. na przedniej osi; przedłużenie mu-
Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/355
Ta strona została przepisana.
