Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/224

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

ten (ta) co doziera, nadzorca, inspektor; strażnik, pilnujący czego (d. policyjny).

Dozorować, mieć dozór, pilnować, doglądać, strzec, czuwać nad czym.

Dozór, dozorowanie, dogląd, nadzór, baczność; instytucja, mająca nadzór nad czym.

Dozwolić, nied. Dozwalać, zezwolić, pozwolić, nie przeszkodzić, nie sprzeciwić się czemu, domścić do czego, przystać na co.

Doża, wł., tytuł, nadawany niegdyś dożywotnio w rzeczach pospolitych Weneckiej i Genueńskiej najwyższemu urzędnikowi krajowemu, odpowiadający dzisiejszemu tytułowi prezydenta rzeczypospolitej.

Dożyć, nied. Dożywać, kończyć życie, przeżyć do pewnego kresu; d. czego = doczekać ś. czego za życia.

Dożynaćp. Dożąć.

Dożynki (-ów), blp., koniec żniwa; zabawa żeńców po skończeniu żniwa; okrężne, obżynki, wieńczyny.

Dożywaćp. Dożyć.

Dożywocie, prawo korzystania z czego do śmierci; majątek, mienie, przeznaczone dla kogo do użytku dozgonnego, puczem przechodzi do spadkobierców.

Dożywotni, Dożywotny, posiadany do śmierci (majątek d.); do śmierci będący na jednym stanowisku (urzędnik d.).

Dożywotnik (forma ż. Dożywotnica, Dożywotniczka), ten (ta), co korzysta z dożywocia.

Dój, mleko na raz wydojone, udój, wydój, doiwo; dojenie.

Dójka, ta, co doi krowy, dziewka do dojenia, dojnica, skopek; krowa albo owca dojna; brodawka sutkowa.

Dół, jama, wklęsłość, zapadlina, rozdół, wykop, rów; dno, spód; miejsce, stanowisko niższe, parter, część domu pod pierwszym piętrem; d. rzeki = część bliższa ujścia: w d. rzeki (płynąć) = ku ujściu, z biegiem wody, z wodą; w d. a. na d. patrzyć = spuszczać oczy, patrzyć ku ziemi; barometr idzie na d. = spada; płacić z d-u = po upływie czasu, za który ś. płaci; jama do chwytania zwierząt;przen.: grób, mogiła; iść na d., zniżać ś., maleć, zmniejszać ś., spadać (np. eo do ceny, majątku, stanowiska); w d. wpadać, otrzymać karę, zapłatę; w fiz.: d. fali = zniżenie pod poziom cząsteczek ciała sprężystego podczas jego falowania; p. zdr. Dołek, Dołeczek.

Drab, nm., drągal, chłop tęgi, rosły; łotr, hultaj, włóczęga, zbój, zbir; w dawnej piechocie żołnierz szeregowy, piechur — p. Draby.

Drabant, Trabant, nm., za Sasów, żołnierz trzymający straż w zamku, halabardnik (fig.); dawny taniec polski; księżyc, satelita.

Drabina, dwie żerdzie szczeblami połączone, pal z poprzecznemi kołkami do włażenia; d. sznurowa = dwa sznury, szczeblami połączono; w myśl.: stawiać d-nę (o niedźwiedziu), wspinać ś. na tylnych łapach; przen.: hierarchja, stopniowanie, gradacja; d. stajenna = służąca za przegrodę w stajni nad żłobem (fig.).

Drabiniasty, Drabiasty wóz = mający drabiny, jako boki (fig.).

Drabinka, Drabka, zdr. od Drabina; kratka żelazna zakładana w pysk koniom przy dawaniu im lekarstw; podziałka gieomotryezna z kilku linji poziomych zło-