Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/204

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

z czym (natańczyć ś. d. woli, d. twarzy mu w tym, mówić d. rzeczy); co d. czego = ze względu na co, pod względem czego (mnich co d. sukni, ale wilk wewnątrz); d. kogo, d. czego = względem kogo, względom czego, ku komu, ku czemu (wstręt d. pracy, uraza d. kogo, co on cierpi d. mnie? wiedzieć co d. siebie = o sobie); nie d. czego komu = ani mu myśleć o czym (nie d. śmiechu mi teraz); d. kogo = u kogo, pomiędzy kim, wśród kogo (mieć szczęście d. ludzi); mieć co d. siebie = odznaczać ś. czym; d. czego = w co (pukać d. drzwi, mieszać ś. d. czego); d. czego = przy czym (służyć d. Mszy, d. stołu, siadać d. stołu); d. kogo, d. czego = z kim, z czym (porównywać d. czego); brać d. celu = brać na cel); d. razu, d. trzech razy sztuka (na raz, na 3 razy); d. kogo = na rzecz czyją; komu: przegrać, płacić d. kogo. Do, jako przyimek nierozdzielny, oznacza: w rzeczownikach: a) przed (np. dopołudnie), b) trwanie do końca czego (np. dożywocie); w przymiotnikach: a) do pewnego czasu trwający (np. dozgonny); b) do pewnej chwili się ściągający (np. doraźny), e) co pewien czas ś. zdarzający (np. doroczny), d) odpowiedni d. czego (np. doręczny); w czasownikach i rzeczownikach, od czasowników urobionych: a) dokończenie czynności (np. dojeść), b) dotarcie do celu czynności (np. dosięgnąć), c) dopełnienie, uzupełnienie (np. dorzucić), d) zbliżenie (np. dosunąć, dostąpić), e) przyczynienie się (dopomóc).

Doba, dwudziestoczterogodzinny przeciąg czasu; czas, pora, data, okres (d. rozkwitu); sam czas, pora właściwa (rzecz na d-ie); chwila, moment (w każdej d-ie).

Dobadać się, nied. Dobadywać się, badając dowiedzieć się, dojść czego, wyśledzić, domacać się, dociec.

Dobić, nied. Dobijać, dokończyć bicia (d. gwoździa); dokończyć zabijania, domordować (d. rannego); przen., zadać komu ostatni i cios, zniszczyć, zgubić do reszty (to niepowodzenie d-ło go); d. targu, interesu = dokończyć, dokonać, przyprowadzić do skutku); d. sto egzemplarzy do kompletu = dodrukować; d. do lądu = przybić, dotrzeć; d. ś., zadać sobie ostatni cios, zgubić ś., zrujnować ś. do reszty; dojść do czego z trudem, dopiąć, dochrapać ś. czego (d. ś. sławy, majątku); dojść, dojechać (d. ś. do domu).

Dobiec, Dobiegnąć, Dobieżeć, nied. Dobiegać, przybiec do celu, dokończyć biec; dopaść, dolecieć (d. do mety, d. wytkniętej drogi, godzina d-ga = dochodzi).

Dobiegać, Dobiegnąćp. Dobiec.

Dobieńp. Dobnia.

Dobijaćp. Dobić; d. ś. o co, a. czego = starać ś. gwałtem o co, ubiegać ś.; d. ś. dokąd = wdzierać się z hukiem, trzaskiem.

Dobitka, w wyrażeniu: na d-ę = na domiar złego.

Dobitny, dosadny, dokładny, wyrazisty (wyrażenie d-e).

Dobnia a. Dobień, obijak, ubijak, pałka do ubijania ziemi; d. a. dobijnia, ciesiels., pałka dębowa do dobijania belki do środka.

Doborowy, wyborowy, dobrany, przedni, celny.

Dobosz, węg., żołnierz, bijący w bęben.

Dobość, (d-ódł, d-dę) dosięgnąć rogiem a. czym śpiczastym; przen., d. komu = dokuczyć, dogryźć, dopiec, dojeść, dociąć, dosolić, dojąć do żywego.

Dobownik, trzykrotka, roślina z rodzaju strójkowatych — p. Niebiestka.