Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/049

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

dziel, e) cofta, łańcuch czyli ogniwa żelazne od spodu progu do grządzieli idące, f) krój, nóż osadzony w środku grządzieli, g) nogi drewniane zwane też rękojeście lub czepigi, za które oracz trzyma, h) odkładnia, odkładnica żelazna lub drewniana u końca grządzieli do odrzucania ziemi, k) koła z ośkami zwane kolcami, l) chłopek, dziurka u spodu proga, przez którą przechodzi cofta do związania ciągadła z grządzielą, m) ciągadła, są to drągi czyli spójnie jarzma z pługiem dla wołów odkólnych, n) wicie z żelaza, jest to spójnia ciągadła z jarzmem, o) klucz, drąg do założenia wołów przodkowych, mający na końcu p) pióro. Kij zaś służący do spychania ziemi z odkładni i lemiesza, nazywają tu kozicą. Do tego celu służy też styk, żelazna łopatka na zakrzywionym przy rękojeści kiju, r) przysoszek u pługa to jest rękojeść prawa boczna; lewa prostopadła zowie się sochą, s) zanoską zowie się zatyczka u jarzma przy pługu, t) jarzmica jest to jarzmo na jednego wołu; gdy się orze trzema wołami, wtedy orze się „w szydło”, t. j. dwa woły są na odkół, a jeden idzie w przodku. Ten sposób orania i nazywania poszczególnych części pługa powszechny jest zwłaszcza na Kujawach. Jak stąd widzimy, każda najdrobniejsza część pługa ma swą odrębną nazwę.
Na obszarze Polski musiało być niegdyś radło i pług, a natomiast socha była właściwą obszarom wschodnim, a do dziś panuje na Mazowszu.
Radło (ryc. 27) posiada formę bardzo prostą, nieraz jest nawet jednoręczne, a stosuje się do gleby piaszczystej, w której skiba niedość zwięzła, nie może się nigdy dokładnie odwrócić, ale tylko upada bokiem, rozsypując się. Do tego typu ziemi nadaje się właśnie radło bez odkładnicy, a natomiast pług z wielką odkładnicą nietylko nie jest tu potrzebny, ale w pewnych wypadkach może być nawet szkodliwy.
Wogóle zaś między pługiem i radłem jest ta różnica, że pług skiby odrzuca, a radło tylko wzrusza.