O wielkim zasięgu i głębokości tego kryzysu świadczą obliczenia amerykańskiego ekonomisty Snydera, według których światowa produkcja przemysłowa dopiero w 1895 r. przekroczyła poziom z 1891 r., przy czym spadek produkcji nastąpił dwukrotnie. Pierwszy raz w 1890 r., kiedy produkcja spadła o około 4%, a następnie w 1892 r., gdy spadek wyniósł ponad 5%. Światowa produkcja surówki przekroczyła poziom z 1890 r. dopiero w roku 1895, a zmniejszenie wytopu stali w skali rocznej (w 1893 r.) przekroczyło 9%. Obroty światowego handlu zagranicznego spadły o 8%.
W latach 1890—1894 w USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech zarejestrowano przeszło 180 tysięcy bankructw. Olbrzymia ilość urządzeń przemysłowych została wyrzucona na złom.
Ostatnich 25 lat XIX w. — to nie tylko okres kryzysu agrarnego, upadku monopolu przemysłowego Anglii, przewlekłych i kryzysów nadprodukcji, lecz także czas przechodzenia kapitalizmu do nowego, monopolistycznego stadium, do imperializmu. Cechuje go — jak pisał Lenin — „1. koncentracja produkcji i kapitału, posunięta do tak wysokiego stopnia rozwoju, że stworzyła monopole odgrywające rolę decydującą w życiu gospodarczym; 2. zlanie się kapitału bankowego z przemysłowym i stworzenie na gruncie tego »kapitału finansowego« oligarchii finansowej; 3. wywóz kapitału w odróżnieniu od wywozu towarów nabiera szczególnie ważnego znaczenia; 4. tworzą się międzynarodowe monopolistyczne związki kapitalistów, dzielące świat i 5. zakończył się terytorialny podział kuli ziemskiej przez największe mocarstwa kapitalistyczne. Imperializm jest to kapitalizm w takim stadium jego rozwoju, kiedy ukształtowało się panowanie monopoli i kapitału finansowego, kiedy nabrał wybitnego znaczenia wywóz kapitału, rozpoczął się podział świata przez międzynarodowe trusty i zakończony został podział całego terytorium kuli ziemskiej przez największe kraje kapitalistyczne.”[1]
Proces przechodzenia do imperializmu został zapoczątkowany kryzysem 1873 r., który zmiótł z powierzchni ziemi mnóstwo drobnych i średnich przedsiębiorstw. Kryzys ten był bodźcem niebywałego dotąd tempa koncentracji i centralizacji kapitału.
- ↑ W. Lenin, Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu, Dzieła, t. 22, Warszawa 1950, s. 304.
