Strona:Klejnoty poezji staropolskiej (red. Baumfeld).djvu/372

 Asur, Edomczyk — narody wschodnie pogańskie, pokonane przez Izraelitów, tutaj jako nazwy (porównawcze) Turków: Part — naród w Persji; Sydon, Dziarbet — miasta perskie: purpuraci — dostojnicy: Jachel — postać biblijna Starego Zakonu: Madjanici i Jabin — wspomnienie zwycięstw cudownych nad poganami (według Starego Zakonu).
 Hejnał utrapionej Koronie Polskiej. Ze zbioru W. Kochowskiego p. t. Liryca Polskie, w niepróżnującem próżnowaniu napisane. Astrologi — uczeni „w gwiazdach“ (dawniejsi astronomowie), którym w wiekach średnich przypisywano umiejętność wyczytywania losów ludzkich z położenia gwiazd.
 Z Cyntyją — przydomek bogini starożytnej Djany, równoznacznej z księżycem (jak Feb ze słońcem); Władysław — Władysław IV, umarł 1648 r.: arcerzu (harcerzu) — rycerzu konny (na herbie Litwy): Tohajbej — dowódzca Tatarów krymskich, którzy rozpoczęli z Polską wojnę wraz z Chmielnickim: niedobyty — nie do zdobycia, warowny: w kształt powodzi — porównaj: Sienkiewiczowskie określenie „potop“: termin — wyrażenie prawnicze, tutaj: los, dola.
 O wolności polskiej. Ze zbioru poezji W. Kochowskiego p. t. „Epigramata polskie, po naszemu: Fraszki“.
 Słobody — osady (wolne), folwarki, gospodarstwa.
 Na ciężary i opresją chłopską w Polszcze. Ze zbioru K. Opalińskiego: „Satyry albo przestrogi“. Bezwzględna prawdomówność i siła wyrazu chłoszcząca stanowią wartość tych satyr, pod względem poetyckim nierównych.
 Spezy — wydatki; inkwizycyą — śledztwo; taras — więzienie: szpłacheć — kawałek roli: po wypędzeniu Ryksy drapieżnej i t. p. — mowa o buntach chłopskich w czasie bezkrólewia po Mieszku II. (r. 1034): flagellum (łaciń.) bicz: Pawluków, Muchów, Nalewajków — przywódców zbuntowanych chłopów na Ukrainie w XVI i XVII wieku: ucieczką — mowa o ucieczce z pod Pilawiec (przed Tatarami, 1648): zelżywym pokojem — mowa o traktacie pokojowym z Turkami w Buczaczu w r. 1672: per quae quis peccat i t. d. — czem kto grzeszy, tem pokaran będzie.
 Na ogołocone ściany w obronę. Jedna z satyr Opalińskiego, odznaczająca się szczególnie oryginalnem ujęciem tematu, zaczepiająca nader śmiało ówczesne poglądy szlachty na położenie i losy Polski.
 W kierz — w krzaki.
 Non fecit taliter ulli nationi. Jedna z nielicznych poezji okolicznościowych patryjotycznych A. Morsztyna. Tytuł oznacza po polsku: Tak nie uczynił (t. j. tyle nie dał)