Strona:Klejnoty poezji staropolskiej (red. Baumfeld).djvu/368

(jak w wyrażeniu: „nabrać serca“ t. j. odwagi); że sie mniej wstydamy i t. d. — mniej wstydzimy się klęski, poniesionej pod Sokalem; farbę Bugowej, widziałem, krew wody nasza zmieniła — swobodne (na wzór poetów łacińskich) przestawienie wyrazów: „widziałem, krew nasza zmieniła farbę Bugowej wody“; prócz pohańskiej szkody — bez szkody (klęski) dla pohańców; żywiąc — żyjąc: targ t. j. wahanie się; bronę — bramę; więźnie — krzyknęli i jeńcy Polacy, znajdujący się wśród Tatarów.
 Żałosna Kamena. Jeden z coraz liczniejszych „lamentów“ owego czasu i następnych, wydany w Krakowie w r. 1605 p. t. „Ż. K. na powódź gwałtowną w r. 1605“.
 Kamena (Camoena) — muza o poezji tutaj: pieśń żałosna: gdzie go wakuje — gdzie go brak; hajduki — (z węgier.) lekko zbrojna piechota, tutaj: załoga, trzymana po dworach magnatów; kryminały — sprawy kryminalne (sądzone na sejmie); w sługi idziem przez długi — za lekkomyślne długi karano oddawaniem dłużnika wierzycielowi do pracy przymusowej; na stronę — na bok, nie mówiąc o....; gody — zabawy; głowników — przestępców kryminalnych (którym groziła kara śmierci czyli „głowy“); w czem pełno błędu — ważna tutaj skarga na upadek i nieposzanowanie sztuk i nauk, siłachmy siali — sialiśmy siła (t. j. wiele); ostatnie — po raz ostatni t. j. u samego korzenia. Z poematu tego dajemy wyjątki.
 O miłości Ojczyzny. „Kazania sejmowe“ ks. Piotra Skargi wydane zostały w r. 1597, t. j. w tym samym roku, w którym zostały wypowiedziane (w kościele św. Jana w Warszawie, na nabożeństwach w czasie sejmu, dla posłów sejmowych i senatorów). Kazał ks. Skarga przez 18 sejmów (od r. 1588 do 1611), ogłosił tylko ośm kazań wzorowych z roku powyższego („O mądrości potrzebnej do rady“, „O miłości ku ojczyźnie“, „O zgodzie domowej“. O naruszeniu religji katolickiej“, O monarchiej i królestwie“, „O prawach niesprawiedliwych“, „O niekarności grzechów jawnych“). Kazanie „O mił. ojcz. podajemy w skróceniu.
 Z Dawidem — według Psalmów Dawida; nadała — obdarzyła; okreszona — ograniczona (od: „kres“).
 O skutkach niezgody domowej.
 Pogodnego (czasu) — dogodnego, odpowiedniego; euge (z grec.) nuże!; imienie — majątek, mienie.
 Pogróżki Boskie. Nazwaliśmy tak tę część kazania ósmego, gdyż zawartości jej szczególnie nazwa ta odpowiada.
 Bych był — gdybym był: rozkoszniki — rozpustnicy, łystami — lydkami; w rzeczy — niby; jać objawienia osobliwego i t. d. — Skarga określa tu sam charakter swoich przepowiedni (na-