Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/299

obraził się w podłe i głupie bydlę, które straciło nawet poczucie wskazówek instynktu samozachowawczego. Sam się wyniszcza, a oskarża naturę o zdradę^[1].

 Spokojniej krytykował dekadentyzm Władysław Mieczysław Kozłowski^[2]. Od Jeske-Choińskiego niewiele natomiast różni się tonem ksiądz Władysław Michał Dębicki, wprowadza jednak nowe argumenty oskarżenia:

 Wyraźnie chorobliwym, jeśli nie zgoła szalbierskim objawem reakcji jest odcień dekadentyzmu zwany symbolizmem. Uprawia go garstka studentów i reporterów paryskich, złożona albo z istotnych wariatów, albo umyślnie, dla zwrócenia na siebie uwagi naśladująca sposób pisania obłąkanych [...]. Nb. sam wyraz „symbolizm” jest czysto fantazyjny, jego przedstawicielom bowiem nie chodzi o żadne symbole, lecz o trochę rozgłosu i grosza. Wyzyskują oni skłonność pewnej części współczesnego ogółu do nowości, dziwactw i paradoksów^[3].

 Na tym tle i śmiała, i odosobniona była obrona dekadentyzmu, podjęta w roku 1893 przez Zofię Daszyńską-Golińską. Wrażliwość estetyczna, skłonność do autoanalizy, zwiększenie subtelności odczuwania stanów psychicznych — są to wartości przywrócone kulturze współczesnej przez dekadentyzm jako fakt społeczno-obyczajowy i kierunek filozoficzno-literacki; przed potępieniem więc należałoby oddzielić od niego te „wszystkie ziarnka złota”. Z drugiej strony — nietzscheański indywidualizm, nazwany przez Kozłowskiego „żywiołowym wcieleniem dekadentyzmu”, jest właśnie żywiołowym protestem przeciw temu osłabieniu tętna ludzkiego życia^[4].

 Próbę zużytkowania terminu „dekadentyzm” jako nazwy prądu literackiego, rozszerzenia jego zakresu i zrehabilitowania wartości podjął w roku 1897 Maciej Szukiewicz^[5], przedstawiając czytelnikom twór-

1. T. Jeske-Choiński Na schyłku wieku, Warszawa 1894; data napisania: sierpień — grudzień 1893; wyd. II, Warszawa 1895, s. 113—114.
2. W. M. Kozłowski Dekadentyzm współczesny i jego filozofowie (Paweł Bourget i Fryderyk Nietzsche), „Biblioteka Warszawska”, 1893, t. III, 8. 315—363.
3. W. M. Dębicki Wielkie bankructwo umysłowe. Z dodaniem studium Koniec wieku XIX pod względem umysłowym, Warszawa 1895, s. 230.
4. Z. Daszyńska-Golińska Fryderyk Nietzsche i dekadentyzm współczesny, „Głos”, 1893, nr 48—49.
5. M. Szukiewicz Stanisław Przybyszewski, „Dziennik Krakowski”, 1897, nr 330—347 i „Przegląd Tygodniowy”, 1897, nr 14—16.