Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/294

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
obłędu podnieceń, gorących halucynacji — i trzeźwej analizy. A jej celem musi być odtworzenie potężnej i wstrząsającej symfonii duchowego życia[1].

 Wobec takiej wstrzemięźliwości rzeczników nowych kierunków — nie dziwi wstrzemięźliwość obserwatorów. W syntetycznych omówieniach poezji „współczesnej” czy „dzisiejszej”, twórczości „najmłodszych” występują terminy ogólne, takie jak pesymizm (B. Lutomski)[2], podmiotowość (L. Krzywicki)[3], mistycyzm (W. Marrené)[4], indywidualizm (P. Chmielowski)[5]; wcześnie zwrócono też uwagę — jak dalej zobaczymy — na „powrotną falę uczuciowości romantycznej w literaturze” (sformułowanie Langego z roku 1896).
 Dzieje się to w sytuacji, gdy do Polski w szybkiej i obfitej informacji publicystycznej docierały swoiste pojęcia i terminy używane dla określenia analogicznych zjawisk literackich na Zachodzie (o oddziaływaniu prasy rosyjskiej trudno mówić, bo publicystyka polska stosowała wobec niej konsekwentnie taktykę przemilczania).

 Wiemy tedy dobrze i rozumiemy zdawałoby się lepiej niż kto inny — pisał w roku 1893 Edward Przewóski — co to takiego dekadentyzm, symbolizm, impresjonizm, egotyzm, dyletantyzm, neoromantyzm, neochrześcijanizm, neoklasycyzm, neomistycyzm, spirytualizm, okultyzm, wagneryzm, prerafaelizm, estetyzm, etycyzm, nietzscheanizm, ibsenizm, weryzm etc., etc.[6]

 „Dekadencja” i „dekadentyzm” nadeszły do Polski w kilku falach o różnym zabarwieniu i zasięgu. Oba te terminy, a zwłaszcza „dekadencja”, dotyczyły zresztą nie tylko literatury, lecz także określonego stanu kultury i psychologii społeczeństwa. W tym sensie dekadencja miała w piśmiennictwie francuskim tradycje odległe, sięgające dzieła Montesquieu Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence (1734). Do literatury rzymskiej (poaugustowskiej), ale z wyraźnymi aluzjami antyromantycznymi, zastosował ten termin Nisard w Etudes sur les poètes latins de la décadence (1834).

  1. ↑ M. Komornicka Szkice, Warszawa 1894; data cenzury: 9 lipca 1893.
  2. ↑ B. Lutomski Pesymizm literacki, „Ateneum”, 1891, t. IV, s. 179—186.
  3. ↑ L. Krzywicki Najmłodsi, „Prawda”, 1894, nr 16—18.
  4. ↑ W. Marrené Współczesny mistycyzm. „Przegląd Tygodniowy”, 1892, nr 1.
  5. ↑ P. Chmielowski Pretensje indywidualizmu, „Ateneum”, 1893, t. I, s. 209—215.
  6. ↑ E. Przewóski Nasz krytycyzm, „Tygodnik Ilustrowany”, 1895, nr 7.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:Kazimierz_Wyka_-_Modernizm_polski.djvu/294&oldid=1679549”