Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/217

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

poszukiwanie niezwykłości psychologicznej, analiza jakichś zupełnie wyjątkowych sytuacji, sprawiająca, że występują u Krasińskiego całkiem te same, co i u modernistów, wątki. Oto np. marzenia eschatologiczne, każące poecie snuć fantazje na temat zderzenia ziemi z kometą[1], opowiadać o człowieku rozsiewającym zarazki cholery[2] czy wreszcie być świadkiem sądu ostatecznego:

Góry i miasta rozleciały się z trzaskiem. Wszystko się zmieszało: światło z ciemnością, z gwiazdami słońce. Ostatnia godzina dla materii wybiła i zdało mi się, jakbym był świadkiem ostatecznego sądu z tym strasznym przeświadczeniem, że i ja mu podlegam[3].

Oto wezwania do szatana[4], rozmyślania makabryczno-poznawcze, „marzenie człowieka przeżytego”, który wita śmierć, zupełnie jak to uczynią moderniści, hedonizmem barwiący jej oblicze:

Pozdrawiałem śmierć myślą, gdyż wargi nie zlepiły się z sobą — pozdrawiałem śmierć jak niegdyś kochankę[5].

Równie dobrze znane są temu typowi romantyka sprzeczności ukrywające się w duszy modernistycznej i niejeden z podawanych uprzednio cytatów można by zastąpić takimi słowy Krasińskiego:

Dziś dusza jego wzbija się ku niebu, myśl jego zlewa się z promieniami gwiazd i harmonią sfer, a jutro, przybity i zrozpaczony, nie śmie już wznieść oczu w górę i żegna się z uczuciami, które porzucił, samotne i opuszczone, w dziedzinach nadludzkich. Walka namiętności, nagłe przejście od uczucia do uczucia, stanowią nasze wieczyste nieszczęście. Zdarza się często, że nie możemy się już utożsamiać z tym, czymśmy byli, i że dźwigając się z swego upadku, staramy się na próżno odzyskać lot, który pozwalał nam niegdyś bujać nad innymi. Wówczas przychodzą godziny, dnie i noce pełne przykrości i smutku. Przypominając sobie wszystko, cośmy czuli, widzimy, że niemożliwa czuć tego po raz wtóry. Jak gdybyśmy zstąpili w grób bez nadziei nieśmiertelności[6].
  1. Z. Krasiński Pisma, Kraków 1912, VIII (cz. 2), s. 184—192 (Sen).
  2. Tamże, s. 332—359 (Cholera).
  3. Tamże, s. 42 (Marzenie).
  4. Tamże, s. 319 (Adam Szaleniec).
  5. Tamże, s. 118 (Marzenie człowieka przeżytego).
  6. Tamże, s. 267 (O życiu).