światów. „Jest to świat nowy, stojący przed nami otworem” powiada profesor Richet w swoim sprawozdaniu z posiedzeń medjolańskich. Ta właśnie istotna i zasadnicza strona tych zjawisk staje się tu przedmiotem zarzutów. Porównanie więc wyjaśni, że przeciwnikom spirytyzmu zbywa tu wprost na rozumieniu rzeczy, o które idzie. Rozdzielmy ucho i oko na dwie różne istoty; jasnym jest, że mogłyby one mówić ze sobą nieskończenie długo nie rozumiejąc się wzajemnie zupełnie. Gdyby posiadały jedną nić i zdolność odczuwania tonów okiem, a drugą zdolność odczuwania barw — uchem, to i wtedy każda z nich tyleby wiedziała o tonach, a druga o barwach, ile materjaliści pojmują o zjawiskach spirytystycznych. Idzie tu właśnie o inny świat, o którym wiedza może być zbudowaną nie bezpośrednio, lecz pośrednio na podstawie sprzeczności, w jakiej pozostają zjawiska tego świata względem znanych praw natury; na tym właśnie polega zasadnicza trudność naukowego opracowania spirytyzmu. Tak przynajmniej stoją sprawy te obecnie, chociaż nie ulega wątpliwości, że w styczności pomiędzy dwoma
