Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/142

Usiłowania reformy, pod protekcją obcych trwające lat sto, upadły również jak i dążność wydobycia się z niewoli orężem. Ze strony reformatorów był rozum, jednak ich rozumna reforma upadła, bo nie miała narodowej miłości; ze strony konfederatów było uczucie, ale i oni upadli, bo nie uczynili zadość wymaganiom rozumu: odrzucili reformy, bronili szlachecczyzny. Sybir i wygnanie nauczyły rozumu jednych, a tęsknota za krajem nauczyła miłości ojczyzny drugich.
 Haniebnej pamięci sejm Ponińskiego, tem się przynajmniej odznaczył, że na wniosek Chreptowicza utworzył Komissję Edukacyjną, której zawdzięczamy wzrost wychowania i wzmagającą się szybko oświatę. Wychowanie tak było podówczas wysoko cenione, że stan nauczycielski nadawał prawa szlacheckie. Jak dawniej walka bronią dawała szlachectwo, tak teraz walka z ciemnotą — nauka. Jak niegdyś rodowość krwi podnosiła, tak teraz rodowość ducha.
 Dzieje narodowe nowszych czasów, podzielił Ruprecht na trzy epoki: nauk ścisłych (1772-1830); umiejętności społecznych (1830-1845) i filozoficzną (Trentowski, Cieszkowski i Libelt).
 Szerokie rozmiary, jakie przybrało to pismo, zmusza nas do treściwego sprawozdania z dalszego ciągu wykładu myśli i poglądów Ruprechta. Mówiąc o Mickiewiczu i o poetach jako tych, którzy sami w sobie przeszli wszystkie wspomniane fazy rozwoju ducha, zauważył bar-