Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/130

gdy z jednej strony szanuje przeszłość historyczną narodu, a z drugiej strony nie krępuje potrzeb rzeczywistych człowieka, gdy nie staje na zawadzie jego przyszłości. Oświata więc uczy sztuki wojskowej jako środka wolności, uczy wolności jako celu społeczeństwa, uczy warunków społecznego istnienia, to jest prawa, jako podstawy państwa.
 Tak zrozumiana oświata, nie rozwiązuje jeszcze wielu zadań przed nią będących. Poznanie natury jest dla niej drugim obowiązkiem. Więc nauki ścisłe, techniczne, fizyka, chemia, które uczą poznawać świat materji, które jak medycyna zajmują się fizycznym organizmem człowieka, w ogóle nauki realne, przyrodnicze są koniecznemi dla każdego oświeconego społeczeństwa, zajmują one ważny dział w zakresie wychowania publicznego.
 Stan fizyczny w związku ze społecznemi urządzeniami, daje początek naukom polityczno-ekonomicznym. Są one niezbędne jako przejście z prawa materji do prawa ducha, ale nie dają jeszcze odpowiedzi na pytania cywilizacyjne. Świat, człowiek, społeczeństwo, wszystko się tu kończy, lecz z tym końcem istnienie celu swojego nie utraca. Pozostaje nieśmiertelność, nieskończoność, którejby człowiek nie przeczuwał, nie pojmował, gdyby sam nieśmiertelnym i nieskończonym nie był. Prawo człowieka przechodzi, ale pozostaje prawo wieczne, Bóg. Poznanie Boga, wiedza praw wiecznych, filozofia,