Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/069

ten wewnętrzny został przed najezdnikiem zakryty; jeżeli nie denuncjonowano się przed nim wzajemnie; jeżeli jednem słowem oba stronnictwa prowadziły ten wielkiej wagi bój przyzwoicie i po rycersku, zasługa to pomiędzy innymi i Ruprechta, który dobrocią swoją i pobłażliwością, jako też wysokim poglądem, zawsze całość rzeczy obejmującym, uspokajał rozgorączkowane umysły. Wpływem swoim nie mógł wprawdzie sprowadzić pożądanej zgody i zlania się stronnictw, które to zlanie byłoby podniosło możebność zwycięztwa przyszłego powstania; wpływem swoim nie mógł narzucić całemu narodowi jednego programu, — wszakże utrzymaniem wewnętrznego sporu w złagodzonej, parlamentarnej formie i niedopuszczeniem, wobec czyhającego wroga, do stanowczego rozdarcia pomiędzy stronnictwami, sprawił, iż stronnictwa w chwili wybuchu, na widok krwi przelanej za Polskę, mogły sobie podać rękę i podały ją w rzeczy samej do wspólnej akcji.
 Wspomniałem o programie działań umiarkowanego stronnictwa i nazwałem błędem dalsze przeszkadzanie przygotowaniom do powstania, robione po tym mianowicie czasie, w którym rząd i Wielopolski zerwali stosunki z umiarkowanem stronnictwem; druga jednak, dodatnia połowa programu umiarkowanego stronnictwa była wyborną. Gdyby nie burzliwe czasy, gdyby sytuacja nie była parła do powstania, część dodatnia programu obywatelskiej organizacji, by-