Strona:Karol Kautski - Od demokracji do niewolnictwa państwowego.djvu/63

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

stali z tego międzynarodowcy we Francji, w pierwszym rzędzie zwolennicy nauki Proudhona, którzy wszystkich swych sił użyli na zakładanie organizacji zawodowych. Blankiści denuncjowali to przed rewolucyjnymi robotnikami jako paktowanie z cesarstwem i zdradę rewolucji. Był czas, gdy takie oskarżenie podniesiono nawet przeciwko Marksowi.
Spiskowcy znali, jak już wspomnieliśmy, tylko hasło; „wszystko albo nic!“ Każda legalna akcja proletarjatu kłuła ich w oczy, bo groziła odwróceniem zainteresowania robotników od działalności nielegalnej. I jeśli zwolennicy jawnej organizacji masowej wystrzegali się prowokowania reakcji bez koniecznej potrzeby, aby przez to nie zacieśnić możliwości jawnego ruchu, to spiskowcom bynajmniej nie zależało na tem. Im większą była reakcja, tembardziej robotnikom nic innego nie pozostawało, jak droga spisków. — Wobec tych przeciwieństw blankiści trzymali się zdala od międzynarodówki, którą przenikał duch Marksowski.
Trwale nie potrafili jednak i oni uchronić się przed wpływem nowych stosunków. Typ spiskowy coraz bardziej i u nich ustępował, coraz więcej zbliżali się do stanowiska Marksa, aż wstąpili do międzynarodówki. Co więcej, gdy ta ostatnia miała się rozwiązać, oni to właśnie bronili stanowisko Marksa wobec przeciwników, między którymi znaleźli się teraz Proudhoniści, którzy ze swej znów strony zmienili się pod wpływem rosyjskich spiskowców.
Wówczas, kiedy po okresie reakcji od r. 1849. na zachodzie nastała znowu jaka taka możliwość jawnych masowych organizacji i jawnej działalności socjalistycznej, występują w Rosji pierwsze silniejsze odruchy w społeczeństwie, które jednak w państwie policyjnem nie mogą ujawniać się publicznie. Te pełne energji żywioły opozycyjne, które potrafiły uniknąć prześladowania policji, mogły w kraju powstać i dalej działać tylko w drodze podziemnej. — Tym sposobem wytworzył się w Rosji typ spiskowca, w którym odpowiednio do stopnia zacofania kraju i większego okrucieństwa ucisku, jaskrawiej jeszcze występowały cechy spiskowe, aniżeli we Francji i we Włoszech.
Najwybitniejszą pod tym względem osobistością był Neczajew.
Oto jak charakteryzuje go Akselrod:

„Neczajew był jednym z najwybitniejszych reprezentantów rewolucyjnego ruchu w Rosji w siódmym dziesiątku lat ubiegłego stulecia. Ruch ten był wtedy dopiero w początkach