w 1777[1] roku założoną: statuę z białego marmuru, w środku dziedzińca stojącą, poświęconą pamięci Pawła Sapiehy, gabinet historyi natutralnej, znacznym kosztem przez samą księżnę w różnych krajach zbierany, a między przedniejszemi w Europie liczyć się mogący, gdzie pierwszego dnia tylko trzy sale przeszedł; oglądał salę fizyczną, kolekcyę starożytności, oraz bibliotekę; przy czem gospodyni najdokładniej go o wszystkiem sama objaśniała[2]. Była to w istocie niepospolita niewiasta, cała poświęcona naukom i pracy około podniesienia dobrobytu swych włościan, rozszerzenia przemysłu i handlu, oraz ulepszenia gospodarstwa rolnego, o czem nawet wydała dzieło obszerne, ciekawe i ważne, jak na owe czasy. Nie szczędziła wielkich nakładów dla rozbudzenia ruchu przemysłowego; wymurowała ogromny ratusz dwupiętrowy ze sklepami, wyjednawszy w 1789 roku ustanowienie jarmarków, licznie potem nawiedzanych. Jednem słowem, z małej mieściny utworzyła nietylko piękną rezydencyę, lecz ważny punkt handlowy i przemysłowy. A gdy jej krewni i przyjaciele wymawiali, że się zakopuje na wsi i dowodzili, że raczej-by powinna osiąść w stolicy, patrzmy, co na to odpowiada[3]:
„Co mnie, to, moja kochana kuzyno, cale czarnej kury do głowy-by trzeba przyłożyć, żeby kiedy ten projekt mógł w niej postać, rezydencyi w Warszawie. Czysto bo-
- ↑ O zakładaniu tej rezydencyi pisze Ks. Jabłonowski do księżny Sapieżyny Elżbiety Wojew. Mścisławskiej, matki księcia Nestora — w listach znajdujących się w posiadaniu autora.
- ↑ Lipieński i Baliński. — Starożytna Polska.
- ↑ List oryginalny do Wojewodzicowej Mścisławskiej Elżbiety z Branickich, z warchiwów autora w Romanowie.
