Strona:Jakob Wassermann - Dziecię Europy.djvu/16

 „Byłem wstrząśnięty zdumieniem i zarazem najmocniej wzruszony — powiada Wassermann — napotkawszy tak głębokie i bolesne współczucie w sercu tej młodej kobiety dla Norymberskiego znajdka; zdawało się, że jeszcze dziś interesuje się ona tak żywo jego losami, jakby to był stracony przez nią dopiero co brat rodzony, którego pohańbione imię, zbrukaną cześć należało oczyścić i ocalić, a to było jej najszczytniejszem zadaniem. Nie wiedziała ona nie o rozpoczętem przezemnie w tym kierunku dziele. Wręczyłem jej mój rękopis w tej mierze, w jakiej był gotów naówczas do druku. Jej namiętne zainteresowanie się nim miało charakter poprostu chorobliwy, jakowejś gorączki — tak, to był dreszcz obrażonej sprawiedliwości, która w miłosnem wpółczuciu szukała ukojenia. I oto nagle stanęła przedemną żywa Klara von Kannawurf (co najdziwniejsze, nosiła ona właśnie to samo imię historyczne Klary) jakoby wskrzesła w swojej dziewczęcej kobiecości, dziecinnej dojrzałości, dojrzałym smutku, niby przeciwwaga ociążałości obojętnego świata.“
 Powiedzmy jeszcze, że przeżycia miłości wydawały się zawsze naszemu poecie niejako wyższem zrządzeniem losu, gdyż widział w nich uczuciową podstawę bytu, a stąd zarazem zapładniające źródło fantazji twórczej artysty. Przeto wszelakie drogi, a nawet manowce, któremi stąpa tworzący artysta, znajdują się — według niego — pod metafizycznem uświęceniem.
 Zdawałoby się, że z tego względu artysta zyskuje przywilej obrębności, stawiającej go poza nakazami etyki. Ale ten wniosek Wassermann obala w djalogu Daniela z bohaterem powieści „Gänsemännchen“ (Gęsiarz).
 Scharakteryzujemy na zakończenie pokrótce najważniejsze z szeregu jego dzieł:
 Żydzi z Zirndorf (r. 1897). Obraz zamkniętego w sobie świata ghetta i jego ludzi stanowi tu romans w zapalonej duszy Wassermana. Charakterystycznem jest dla twórczości danej epoki, że autor naówczas ulegał jeszcze widocznie wpływowi Dostojewskiego.