Strona:J. Grabiec - Akt 5-go listopada a Sprawa Polska.pdf/17

bem powszednim dla każdego normalnie żyjącego narodu, stała się dla nas kompletną abstrakcyą. Na mocy też jedynie abstrakcyjnych przesłanek wyciągano wnioski bądź jednostronnie ugodowe, bądź też platonicznie powstańcze. Specyalnie zaś abstrakcyjnymi musiały być nasze programy niepodległościowe. Straszne warunki życia narodowego po 1831 roku zmusiły wszystkie nasze żywioły niepodległościowe do stania na gruncie wyłącznie rewolucyjnym. Zbrojne powstanie miało wypędzić z Ojczyzny wroga i stworzyć pewnego rodzaju tabula rasa, na której zwycięskie powstanie miało nakreślić kontury przyszłości narodu. Takie były podstawa, punkt wyjścia, a zarazem i całość ideologii niepodległościowości, która powstała wśród wypartych z Ojczyzny rozbitków Rządu, Sejmu i Armii polskiej po 1831 roku.
 Ideologia ta wraz ze wstrząsającą martyrologią walk o jej urzeczywistnienie stały się całym materyałem wychowawczym dla następnych pokoleń, a w tej liczbie i dla wskrzeszonej w ostatniem ćwierćwieczu XIX stulecia irredenty naszej.
 Mimo cały swój charakter algebry politycznej — operowania wyłącznie oderwanemi pojęciami — hasła takie i cała ta ideologia niepodległościowa były aż do ostatnich czasów — do niewielkich niemniej zasadniczych zmian, jakie w Królestwie Polskiem wywołała rewolucya, wystarczające najzupełniej. Warunki bowiem ówczesnego życia naszego wymagały przedewszystkiem jak najbardziej ostrej negacyi tego, co społeczeńtswo miało przed sobą, a pokolenie ówczesne mogło być poruszone jedynie czemś, co targało uczuciem i przemawiało ostro do serc i sumień, budząc zapadłe w letarg życie narodowe.
 Każdy, najgoręcej wówczas propagujący hasła powstańcze — „walkę zbrojną“ o „niepodległość Ojczyzny“ — wiedział dobrze, że ani jeden z jego słuchaczy za broń nie chwyci i głupstw nie narobi, natomiast wiedział, że propaganda tych haseł częściowo chociaż przerwie szarzyznę panującej wszechwładnie apatyi, wstrzyma postępującą zwolna asy-