Strona:Józef Piotrowski - Katedra ormiańska we Lwowie w świetle restauracyj i ostatnich odkryć.djvu/038

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

Polskiego“, str. 71). Syn bogatego patrycjusza rzymskiego, wygnany z domu i prześladowany za wiarę chrześcijańską, zmarł ok. r. 410 w domu ojca swego, jako niepoznany żebrak. W Polsce zachował się fresk z w. XIV — XV z wyobrażeniem przypuszczalnie św. Aleksego w opactwie Cystersów w Lądzie nad Wartą (Podlacha, j. w.). Świętego tego nie przedstawiano jednak nigdy ze znakiem muszelki.
Wobec tego wynikałoby, że opisana postać we framudze okiennej naszej katedry ormiańskiej, może przedstawiać tylko św. Apostoła Jakóba starszego, brata św. Jana Ewangelisty. Apostoł Jakób starszy był gorliwym krzewicielem nowej wiary i ewangelji, za co został z rozkazu heroda Agryppy I uwięziony i ścięty mieczem na początku roku 42. Po wieku IX upowszechniła się legenda, że św. Jakób nauczając ewangelji odbył pielgrzymkę do miasta hiszpańskiego Santiago de Compostela i tam umarł. Z tego powodu zaczęto go przedstawiać z kijem pielgrzymim i torbą podróżną, a nie tylko z mieczem, jak poprzednio. Od wieku XIII począwszy wyobrażano św. Apostoła Jakóba starszego, zwłaszcza w obrządku łac., stale jako pielgrzyma z muszlą na kapeluszu i na piersi, z torbą podróżną, oraz laską pielgrzymią w jednej i flaszką w drugiej ręce. Tak przedstawiano go w sztuce zachodniej. Znany jest sztych Izraela van Meckenena według rysunku Hansa Holbeina starszego (1460—1524), przedstawiający 12 Apostołów parami. Św. Jakób starszy jest tam narysowany w stroju pielgrzyma z muszelką na piersi i na kapeluszu, wspólnie ze św. Janem Ewang. (Detzel: „Christl. Ikonographie“, t. II, str. 135—42). W sztuce bizantyńskiej wyobrażano go, podobnie jak innych Apostołów nieewangelistów (ci z książkami w rękach), tylko ze zwójem papieru w ręce, bez kapelusza na głowie i bez znaku muszli. Według przepisów rytualnych (Pełesz: „Pastyrskoje bohosłowie“) Apostołowie są zawsze w ten sposób malowani w górnym pasie ikonostasu, zwykle parami (Bohorodczany) lub pojedynczo, bądź w całych postaciach, bądź też tylko w popiersiach. Stosowany wyłącznie w obrządku łacińskim strój pielgrzymi św. Apostoła Jakóba starszego ma swoją odrębną nazwę „płaszcza z Santiago de Compostela“, używanego przez hiszpański „Zakon Rycerzy Św. Miecza“. Święty Jakób jest też patronem i narodowym świętym hiszpańskim.
Więc należy stwierdzić, że pojawienie się w malowidłach ściennych wschodniego obrządku postaci świętego o znamionach wybitnie łacińskich, jest dużem i znaczącem odchyleniem od surowych przepisów ikonografji (greckiej) bizantyńskiej. Byłoby to niemal wykluczone w czasie pełnego rozkwitu malarstwa bizantyńskiego w wieku XIII, a zwłaszcza na przełomie do wieku XV. (Diehl: „Manuel“, str. 765). Pewnem odstępstwem od reguł wschodniej ascezy jest również siedząca postać św. Prochora. Jest on wprawdzie znacznie mniejszy od św. Jana, czem malarz zazna-