tylko początków państwa, jego rodzai, zadań, funkcyj i struktury. O działalności społeczeństwa w dziełach tych mówi się prawie tylko przy ustalaniu granic dla słusznego wymiaru państwowej, t. j. przymusowej organizacyi i inicyatywy. Identyfikowanie politycznego działania z działalnością państwa, ograniczanie nauki polityki do rozpatrzenia celów i ustroju państwa, oraz jego działalności, zapanowało tak bezwzględnie w umysłach i literaturze naukowej, że również i politykę ekonomiczną, czy społeczną, identyfikuje wielu i ogranicza jedynie do państwowej działalności w odnośnej dziedzinie.
Fakt ten ma swe uzasadnienie, a przynajmniej wytłumaczenie. Polityka ma być nauką o celowej działalności, o czynach społeczeństwa, zmierzających do utrzymania jego bytu, zapewnienia mu wszechstronnego dobrobytu i rozwoju, moralnego, politycznego, społecznego, gospodarczego. Kooperacya wszelka wymaga z swej istoty jednolitości zamiaru i wykonania; każde odstąpienie jednostki od zbiorowego planu może utrudnić, uniemożliwić czy skrzywić wykonanie zamierzonego dzieła; stąd kooperacya będzie skuteczną napewno tylko, gdy ponad indywidualną wolą i działaniem stać będzie na straży organu, będący wyrazem zbiorowej woli, mogący niekarnych odsunąć od dzieła lub zmusić do zastosowania się do wymogów wspólnej akcyi, zmusić do posłuszeństwa. Tak też i kooperacya społeczna, zbiorowej działanie społeczeństwa, wymaga, jako rozstrzygającego warunku swej skuteczności, istnienia organu rządzącego, zmuszającego do społeczeństwa. Organem tym jest rząd, a rząd wraz z ludem i ziemią tworzą elementa pojęcia państwa. Własny rząd
Seeschiffahrt, Bankenkonzentration in Deutschland, Elektrizitätskonzerne, Frau in der Wirtschaft, Bedeutung der. akad. Seminarien i t. p. Sam ten układ stwierdza niedostateczność powyższych definicyj.
