Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/296

cować nań, a ta praca, mając być skuteczną, winna być opartą o nową fachową wiedzę, nie o starą przeżytą rutynę; tę nową wiedzę, ten zmysł zapobiegliwości w pracy, udoskonalenia jej metod, obudzić i rozkrzewić jest koniecznem, nieodraczalnem zadaniem, którego nie doceniają i nie rozumieją tylko ci, co nie znając współczesnych stosunków świata i walki narodów o byt, myślą, że może narodowi wystarczyć literacka kultura. I ona jest potrzebną, jest może ozdobą życia, ale nie życia podstawą i siłą, stąd też jednostronne ogólne zwracanie ogółu młodzieży na tory literacko-humanistycznego wykształcenia wprost na zgubne uważać trzeba. Uprawnienie obaw naszych wystąpi tem jaśniej, gdy zważymy, że w tej bogatej Francyi, pobierającej corocznie na miliardy wysoki haracz od swych zagranicznych dłużników, coraz częściej odzywają się głosy, zwalczające dawny kierunek edukacyi, bojące się tem zawinionego zastoju produkcyi i zaniku energii twórczej. Z trwogą prawie stwierdzają, że żaden Francuz w Ameryce nie zajął naczelnego w produkcyi czy organizacyi stanowiska, nie zaznaczył się jako pierwszorzędny czynnik, pomimo, że na setki tysięcy liczą emigrantów z Francyi, a przyczynę tego widzą w przewadze literackiej tylko kultury, niezrozumieniu obowiązku uprzemysłowienia nauki, szkołami uzdalniania ludzi nietylko do myśli, lecz do pracy i czynu. I u nas trzeba będzie reform zasadniczych, aby stworzyć pożytek z nauki, aby studyów i świadectw nie uważano jedynie za warunek dostania posady.
 Ważnem zadaniem jest nauka jako taka. Już w rozdziale trzecim podniesiono znaczenie teoryi jako podstawy czynu; tu można dodać, że wiele zagadnień życia ma ściśle rodzimy charakter. Odnosi się to zarówno do przyrodzonych stosunków — klimat, pokłady, gleba — jak do stosunków społecznych. Obca naukowa praca zwróci się przeważnie do badania swych własnych stosunków i zagadnień. Liczyć więc na to nie można i nie należy, że obca nauka