Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/249

wpływu, rozszerzenia swej władzy, a gdy dalej uwzględnimy polityczne niedoświadczenie, to można zrozumieć, że jako najprostszy sposób załatwienia wielu spraw polecano ich prowadzenie władzy wykonawczej, rozszerzając ad hoc wyposażenie jej w prawa i dochody. Czy to rozszerzenie publicznego działania dobrze pójdzie, czy z niem dobrze będzie, nie pytano, uważając za swój czyn polityczny i zasługę samo powierzenie rządowi załatwienia danej sprawy. A motyw ten i tę metodę odnaleźć można i w postępowaniu mniejszych ciał reprezentacyjnych.
 Dalszym powodem tego ruchu w kierunku państwowego socyalizmu, to gorączkowa chęć reformy, chęć polepszenia stosunków, jaka panuje w ciągu życia ostatnich kilku pokoleń. Wyższe mamy wymagania co do ustroju życia, jego naprawę uważamy za zadanie i zasługę. Ideał ten mieli i pierwotni indywidualiści polityczni i ekonomiczni, lecz wśród ich epigonów bardzo często broniono indywidualizmu przeważnie materyalistycznymi i egoistycznymi argumentami, względem tylko na siebie, swe prawa, swe interesa, z zapomnieniem i zaprzeczeniem swych obowiązków społecznych i narodowych. Taka argumentacya zrażała ludzi, osłabiała zaufanie w pożyteczność swobodnej działalności społeczeństwa, przepojonego egoistycznymi popędami; przysparzała zwolenników idei państwowego socyalizmu.
 Jednostronna ta skłonność do państwowego socyalizmu doznawała wreszcie poparcia z błędnego przedstawiania i pojmowania historyi. Pisano i myślano tak, jak gdyby tylko państwo było ostoją i obroną zbiorowych interesów społeczeństwa, jak gdyby prócz państwa istniały tylko luźne jednostki, dbałe wyłącznie o swój osobisty pożytek, jak gdyby wszystkie dawniejsze wielkie dzieła były skutkiem działania państwa. Pogląd to fałszywy zarówno co do przeszłości, jak czasów obecnych, i smutnym byłby stan, gdyby taki pogląd był prawdziwym obrazem stosun-