Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/194

A znów w Szkole polskiej gospodarstwa społecznego już jako motto podaje: »Narody, nieumiejące pracować i oszczędzać, zniknąć muszą z powierzchni ziemi«, i dalej pisze: (II, 223): »do spotęgowania sił narodowych… prowadzi jedynie wciągnięcie wszystkich kraju obywateli, całej ludności krajowej w życie rzetelnie ludzkie, t. j. w życie, rozwijające się na wiedzy i pracy; …przeto warunkiem spotęgowania siły społecznej w narodzie, jest podniesienie ludu na stanowisko, na którem człowiek, wydzielając się ze świata powszechnego, przechodzi w świat ludzki duszą i ciałem, wiedzą i pracą, na którem staje się obywatelem kraju i wplata w trwałe życie narodu. Duszą i materyałem życia każdego narodu są jego wiedza i jego mienie. Wymiana, to jądro życia społecznego, wymiana rzeczy, pracy, myśli i uczucia, to ogniwa, splatające oderwane i samoistne jednostki w jedną nierozerwaną całość, bez wymiany czynu, rzeczy, myśli i uczucia niema społeczności, spólności, narodu. Państwa się zrastają i rozsypują; lud, nie wpleciony w życie narodowe, przechodzi w pokarm każdego państwa; naród tylko jest wiecznie jeden i ten sam, bo jest nieśmiertelnym, niespożytym, niepokonanym«.
 »Naród i państwo to dwa różne jestestwa, ich organizm społeczny na odmiennych urabia się drogach; podczas, gdy społeczna siła narodu roztacza się po jego własnym poziomie, potęga państwa występuje u jego szczytu, w rządzie. Narost sił społecznych w narodzie ożywia jego wewnętrzne ruchy i swobody, narastanie potęgi państwowej wiedzie do centralizacyi i samowładztwa. Spójnią organiczną narodu są jego dzieje, jego język książkowy, jego obyczaje, usposobienia i dążności, któremi przesiąkł w długim wieków i pokoleń szeregu; węzłem państwa są rozporządzenia i na ich straży stojące władze i wojska. Naród kupi się sam w sobie, bo odpycha obce organizmowi jego żywioły, państwo szuka wpływów na zewnątrz