sztą myślało o rasach pierwotnych, uznać trzeba, że obecnie istnieją typy ludzkie narodowe… Naród zaś wytworzył się przez edukacyę podobną, daną swym członkom, przez wspólny sposób zapatrywania się na rzeczy, oraz język, ów wekihuł wspólnej myśli. Normalnie przedstawia naród zorganizowany politycznie społeczeństwo, aczkolwiek są fakta, gdzie społeczeństwo nie odpowiada politycznym granicom, jest szczuplejsze (narodowości Austryi[1], Finlandya, Polska w Rosyi). Jednostki społeczne nie dają się absorbować tak łatwo, jak jednostki polityczne, i gdy te ostatnie znikną, odrodzenie ich jest możebnem przez trwałość pierwszych. Odrzuciwszy następnie dalsze zacieśniania pojęcia społeczeństwa do grup połączonych jedynie specyalnym, a nie ogólnym węzłem, przechodzi do analizy czterech zbliżonych pojęć: lud (peuple), naród, społeczeństwo, państwo. Wyrazy: »lud« i »naród« oznaczają grupę, rozpatrywaną pod względem struktury, »społeczeństwo« i »państwo« zaś pod względem funkcyonowania; grupa społeczna nazywa się ludem lub narodem, gdy się ją rozważa tylko jako istniejącą, społeczeństwem lub państwem, gdy się rozważa jako żyjącą. Struktury kolektywne są formami, jakie przybiera lud lub naród; fenomeny kolektywne są manifestacyami działalności właściwej (inhérente) społeczeństwu lub państwu. Dalej znów używamy wyrazów: lud i społeczeństwo, gdy się myśli o wielości (multiplicité) elementów, jakie zawiera grupa, albo o wielości zjawisk, jakie jej życie przedstawia; wyrazy: naród i państwo odpowiadają, skoro chce się wskazać jedność, jaka łączy te elementa lub przewodzi zjawi-
- ↑ Str. 27: »Ici encore, il y a des nations qui présentent une multiplicité d'idiomes et même peut on dire d'esprits collectifs. L'Autriche, cette mosaique de groupes sociaux en est le type. Mais justement la question est de savoir si elle est vraiment une société, ou si elle n'a qu'une unité politique, factice et temporaire«. Sąd to warty zastanowienia.
