Podobne dzieje, jak dawna zagraniczna, ujawnia i nasza literatura polityczna. Monografij o poszczególnych dziedzinach i zadaniach, rozpraw o celu praktycznym a naukowem tylko uzasadnieniu, było i u nas niemało. Natomiast całość kwestyi, zbadanie istoty narodu, zbadanie całości zagadnienia polityki narodowej dotychczas czeka na wyczerpujące opracowanie. A ono nam niemniej potrzebnem, jak wogóle pogłębienie studyów społecznych dla ogółu ludzkości. Potrzebnem nam ono przedewszystkiem ze względu na wyjątkowość naszego położenia, dalej ze względu na jego trudność, na wielką liczbę pozycyj wątpliwych, stratnych, zagrożonych, na które zwracałem uwagę w pierwszym rozdziale. Wyjątkowość położenia, rozdział między trzy państwa, brak własnego rządu, zmuszają nas do samodzielnej pracy naukowej nad naszem politycznem zagadnieniem, bo w obcej literaturze nie znajdziemy analizy tego wyjątkowego położenia i jego konsekwencyj. Trudność położenia zaś nie pozwala, aby jedynie intuicyjnie, podług swego rozumienia, czy skłonności, brać się do politycznej pracy, ale raczej nakłada obowiązek najsumienniejszego zbadania potrzeb, niebezpieczeństw, sił, aby podług tego zorganizować i podjąć pracę narodu. Odpowiedź na te zagadnienia dać zdoła jedynie nauka narodowej polityki.
istość naukowego zadania. Przeciwnie znów Sidgwick, j. w. (str. 7, 15), wysuwa głównie praktyczne zadania: »Ordinary political reasonigs have some practical aim in view; to determine whether either the constitution or the action of government ought to be modified in a certain proposed manner. Hence the primary aims of our study must be similarly practical: we must endeavour to determine what ought to be… The study of Politics, then, as I shall treat it, is concerned primarily with constructing, on the basis of certain psychological premises, the system of relations which ought to be established among the persons governing and between them and the governed, in a society composed of civilised men, as we know them«.
