Strona:Józef Birkenmajer - O tytułach cesarza i króla.djvu/17

619

O tytułach cesarza i króla

 Grecy przyjęli wspomniany tytuł od bezpośrednich swych sąsiadów, Słowian bałkańskich. W cerkiewnosłowiańskim (starobułgarskim) języku brzmiał on κраль (kralь), tę też formę ma on w języku serbochorwackim: kralj. Podobne jest jego brzmienie (ze stwardniałym zakończeniem) w języku czeskim: král, którego żeńska forma kralka (królowa, królówka ‘dama’) zawędrowała do Polski w nazwach kart do gry; sporadycznie użył tej formy (w znaczeniu ‘królowej’ czy ‘królewny’), Stanisław Wyspiański w Legendzie. Ale polski język ma własną postać: król, od czego poszła królowa, królewna, królewic (późniejszy królewicz), królewać (dziś królować), królewstwo (później królestwo), królewski, królewszczyzna, Królewiec (Königsberg), królewięta, a wreszcie i Królewiacy (z Królestwa Kongresowego).
 Ruskie języki mają formę rozszerzoną: korolь, korolewa (młr. korołewa), korolestwo. Poza słowiańskimi językami wyraz z tegoż pnia wyrosły mamy ponadto w języku węgierskim, gdzie przybrał postać király (czyt. kiral’), najbliższą cerkiewnosłowiańskiej i serbochorwackiej.
 Porównanie przytoczonych form słowiańskich wykazuje, że tworzą one zwykły szereg przekształceń grupy -tolt-, czyli że wyszły z pierwotnego *korlь, (podobnie jak z prasłowiańskiego golsъ, wyszedł stbłg. glasъ, srbch. glas, czeski hlas, polski głos, ruski gołos i hołos).
 Ten korlь ma wprawdzie zewnętrzne podobieństwo do różnych wariantów imienia ‘Karola’, ale są też trudności, na które od razu zwrócili uwagę przeciwnicy poglądu Bernekera i jego następców. Do przeciwników tych należą przede wszystkim Stender Petersen i Mikołaj Rudnicki.
 Ich poglądy, omówione szeroko przez Rudnickiego w 13 tomie Slavia Occidentalis (s. 205—217), streszczę tutaj jak najzwięźlej. Przeciwko wywodowi słow. *korlь z imienia Karola Wielkiego przemawia: 1. wygłosowy jer miękki (-ь), 2. pierwotne brzmienie wspomnianego imienia Karal (Charal), które powinno dać *korolъ, nie *korlь, 3. równoległość imienia czeskiego Karel, 4. pierwotna akcentuacja circumflexowa prasł. *korlь. Ja bym dodał do tego jeszcze trudność piątą, a mianowicie tę, że w wieku IX, kiedy imię Karola Wielkiego (czy innych Karolingów) dostało się do Słowian, już prasłowiańska grupa -tolt- nie istniała w swej pierwotnej postaci,