Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/32

uwagę naszą okoliczność następna: niezależnie od tego, że wszyscy autorowie greccy, jacy tylko o Sybilli bądź jednej, bądź też kilku wzmiankują, lub je szczegółowiej już opisują, te Sybille w głębokiej mieszczą starożytności, — wzmianki jednak o tych Sybillach mnożą się, opisy Sybilli bogacieją w szczegóły biograficzne, sama liczba tych Sybilli wzrasta w miarę biegu czasu, to jest — w miarę oddalania się samych utworów od tej starożytności. By jednakże słusznie ocenić wartość i należycie zrozumieć charakter otrzymywanych wiadomości, pamiętajmy o jednem.
 Starożytne piśmiennictwo greckie obejmuje co najmniej półtoratysiączny przeciąg czasu. Rozpoczęło się ono od powstawania i zlewania się rapsodów epicznych na lat tysiąc przed erą naszą, a skończyło się pod koniec wieku piątego ery naszej, z chwilą, gdy rozkaz cesarza Justyniana zamknął ostatnią w dziejach szkołę w Atenach, a ostatni przedstawiciele nauki greckiej, w liczbie sześciu, przed prześladowaniem schronić się musieli już nie na Zachodzie, w Europie, lecz na Wschodzie, a nawet nie w granicach państwa Rzymskiego, tylko w Persyi.
 Umysłowość narodu greckiego nie mogła naturalnie przez tak długi przeciąg czasu utrzymać się na jednem i tem samem stopniu natężenia. A ponieważ od stopnia natężenia umysłowości zależy jej stosunek do świata zewnętrznego, wyrażający się w mniej więcej dokładnem pojmowaniu go i odtwarzaniu w pojęciach, przeto owo odtwarzanie, owa odtwórczość właściwie umysłu, która jednakże w pewnych wypadkach za twórczość uchodzić może, nie mogła pozostawać zawsze jednaką, również silną, płodną i prawdziwą. Jakoż pod względem owej twórczości umysłowej piśmiennictwo greckie starożytne rozpada się na dwa główne okresy. W pierwszym — epicy, tragicy, politycy, historycy i filozofowie greccy patrzyli naokoło siebie oczyma własnemi, czytali w wielkiej księdze przyrody i tworzyli arcydzieła myśli i czynu. W drugim — księgę przyrody zastąpiło: powiedział, napisano; więc epików, tragików i filozofów zastąpili komentatorowie i retorowie, historyków — bio-