Wellingtona, dlatego że rodzaj, który uprawiali — realizm, bystra obserwacja rzeczy umysłowych — uprawiany był równie dobrze albo lepiej, przez wielu pisarzy w Niemczech, Francji i Włoszech. Dickens tworzył rzeczy powszechne, a jednak takie, które jedynie Anglik mógł stworzyć. Dlatego też Dickens i Byron rzucają się w oczy obcym jako najwyższe szczyty angielskiej literatury. Dokładne rozpatrywanie przyczyn tego faktu zajęłoby nam zbyt dużo czasu, lecz na ich wskazanie wystarczy chwila. Jedynie Anglik mógł wypełniać swe książki gwałtowną karykaturą, i równie gwałtowną dobrocią. W krajach położonych bliżej centrum, w krajach, które przeżywają smutne wspomnienia zmian politycznych, karykatura jest zawsze okrutna. Tylko Anglik mógł opisać demokrację składającą się z ludzi wolnych a jednak zabawnych. W innych krajach, gdzie o tryumf demokratyzmu staczano krwawsze walki, istnieje zakorzenione poczucie że postać, której pisarz nie nada cechy godności, robić będzie zawsze wrażenie niewolnika. Jedynie prawdziwie wielki człowiek może stworzyć dla całego świata to czego ów świat dla siebie stworzyć nie potrafił. Dickens, w mojem przekonaniu, tego właśnie dokonał.
Godzina absyntu minęła. Nie będą już nas niepokoić mali artyści, którzy uważali Dickensa za zbyt trzeźwego dla swych strapień, i zbyt czystego dla swych rozkoszy. Musimy jeszcze przebyć długą drogę, zanim zrozumiemy na nowo co Dickens miał
Strona:G. K. Chesterton - Charles Dickens.djvu/285
Ta strona została przepisana.
