Strona:Etnografia dawnych Prusów.djvu/07

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

zaczyna przeważać. Wpływy gockie załamały się szczególnie z chwilą upadku państwa gockiego. Ze względu na swe nadmorskie położenie Prusowie ulegali później wpływom normańskim, z Danii i Szwecji, gdyż prowadzili bardzo żywy handel z wszystkimi ludami nad Bałtykiem. Ożywiony handel był także z krajami południowymi, z których przybywali kupcy nie tylko po bursztyn, ale i po futra różnych zwierząt [Antoniewicz 2 157, 175-6, 184-5, 193-5, 233; Brückner 7 11; Kujot 34 I 181, 217, 416; 23 307-8, 323; 39 12]. Prusowie nie tylko przyjmowali pewne wpływy, ale sami oddziaływali na sąsiednie tereny w okresach swej ekspansji. Tak było już z końcem III wieku, gdy Gepidzi wycofywali się z Prus wypierani przez Prusów. W późniejszych czasach zaznacza się ekspansja pruska także przeciw Pomorzanom, którzy przechodzili na prawy brzeg Wisły, ale w X i XI wieku zostali częściowo wyparci przez Prusów na lewy brzeg Wisły z dawnych domen pomorskich, sięgających po Dzierzgonię. W ogóle na całej tej granicy były silne wzajemne wpływy polsko-pruskie.
Nawet staropolskie słowa zachowały się w pruszczyźnie, których już w naszych zabytkach nie znamy, jak np. żupani na oznaczenie szlachetnej osoby. Cała terminologia kościelna, wojenna, domowa, gospodarska roi się od terminów polskich, nawet liczne nazwy zwierząt domowych i dzikich, roślin i kruszców wzięto od Polaków. Również w imionach osobowych na -myśl, -mir i -mer wpływ ten się zaznacza. To oddziaływanie było szczególnie silne w czasach od X do XIV wieku, poczem nieco słabnie [7 59-60; 39 14-15]. Ale właśnie w tych czasach rozwija się silna ekspansja mazowiecka na tereny niegdyś galindzkie i sudawskie. Dlatego prócz nazw miejscowych, świadczących o dawnych mieszkańcach tej ziemi, nie brak też bardzo licznych nazw osiedli, rzek, jezior, gór o formie polskiej. Nazwy te przenosili polscy osadnicy ze starego Mazowsza, a nowemu osiedlu dawali albo nazwę wsi rodzinnej, albo przezwisko od swego rodowego nazwiska. Zabłocki zakładał Zabłocie, Rudowski Rudowę i t. d. [Grabowski 24 6].

§ 3. GRUPY ETNICZNE


PODZIAŁ ETNICZNY PRUSÓW I WŁAŚCIWOŚCI RASOWE

Obszar językowy Prusów rozciągał się około roku 1200 w granicach między Bałtykiem, Niemnem, Biebrzą, Puszczą Galindzką, Osą i dolną Wisłą. Na tym terenie, w chwili zdobywania go przez Zakon, istniały następujące grupy etniczne: 1) Pomezanie, tak zwani od miedz granicznych; 2) Pogezanowie, możliwe, że od pruskiego pagudian, t. zn. kraj pod zaroślami; 3) Warmowie, czyli trzmiele od lit. warma — większy owad; inni wyjaśniają tę nazwę od prusk. wormyan — czerwony; 4) Natangowie; 5) Sambowie lub Samowie, tak zwani od swych siedzib nadmorskich, nisko położonych [Zweck 67 2]; 6) Bartowie, zwani tak, być może, od bartis — barć; 7) Nadrawowie, tak zwani od dravis — barć; 8) Golendowie, potężni,