Strona:Dzieła Wiliama Szekspira T. IX.djvu/394

388

SZEKSPIR W POLSCE.

czyny siła i istotna wartość indywidualności pojawiać się może w obrębie stosunków rodzinnych. Jako powód takiego stanu rzeczy podaje autor religię, która utworzyła nową duchową całość.
 W ten sposób określiwszy różnicę obu światów, przechodzi z kolei do nowożytnej komedyi, czyniąc ją zależną od zmian, wynikłych w społecznych stosunkach, przyczem zaznacza, że stanowisko, na jakiem stanęła, otwiera rozległe pole indywidualności poety. Komedye zresztą dzieli na dwa rodzaje: humorystyczne i „takie, które „więcej pierwiastku dramatycznego posiadają“.
 „Szekspir w wielu komedyach humorystycznym jest i dramatyczne zaspakaja względy“. Wogóle zaś komedye Szekspira liczą się do humorystycznych κατἐξοχήν, „w których ze stanowiska samej że idei życie w najrozliczniej szych pojęte bywa kształtach, i wszystko na sobie ogólny nosi charakter; wszelką pojedynczą drobnostkowość łączy wewnętrznym węzłem, a w społecznych stosunkach okazuje prawdę, właściwą pojedyńczym charakterom. Podobnie jak Arystoteles wykazuje i on, że idealna natura człowieka z łatwością przechodzi w czczy pozór. Ale umiał poeta z tymi pozorami połączyć głębokość uczucia, która dopiero w chrześcijańskiem święcie poczęła się objawiać. Stąd to komedye Szekspira nie przedstawiają tylko samych niedorzeczności i błędów“.
 O ironii poety twierdzi autor, że posiada charakter pojednawczy.
 W układzie pojedynczych komedyi spostrzega zbyt dużą rozmaitość; trudno z niej wyciągnąć jakiś system. Tem nie mniej dzieli je na dwie klasy. „W pierwszej bez zamiaru odsłonienia istnych tajemnic życia, pokazuje poeta, jak życie nasze powierzchownie się tylko urzeczywistnia, i w całej objawia czczości“. Do