dziwowiska, jeżeli senat rozkaże, pod sąd Etrusków i wieszczbiarzów oddane będą[1]: — oni nauczą co w takich razach czynić, i wskazani przez nich bogowie przebłagani być mają; oni także miejsca piorunem rażone oczyszczać będą. — Nocnych ofiar przez kobiety czynionych nie będzie, wyjąwszy za pomyślność ludu uroczyście odbywane, ani przypuszczania do żadnych tajemic, wyjąwszy do tajemnic Cerery, Greckim obrządkiem[2]. — Wszelki występek przeciw religii, nie dający się oczyścić, za bezbożny miany będzie, dający się oczyścić, kapłani publiczni oczyszczą. — Na igrzyskach publicznych wyjąwszy wozowe i zapaśnicze, niech śpiew z odgłosem dętych i rzniętych instrumentów radość ludu miarkuje i ze czcią bogów połączy. — Z dawnych obrządków zachować najlepsze. — Prócz kapłanów Cybuli, i to w dniach naznaczonych, niech nikt nie kwestuje[3]. — Kto porwie lub ukradnie rzecz po-
- ↑ Wszyscy wieszczbiarze byli z Etruryi, z kąd Rzymianie swych bogów i swe obrządki religijne wzięli. Dla ich poznania młodzi Rzymianie jeździli do Etruryi, jak Druidowie na wyspę Mona, dla nauczenia się tajemnic swej religii i polityki kapłańskiej. Habeo auctores, vulgo tum romanos pueros, sicut nunc graecis, ita etruscis litteris erudici solitos. Livius, IX, 36. Kiedy za czasów Cycerona przywidziało się zabobonnym Rzymianom, czyli raczej senat rozgłosił, iż dały się widzieć jakieś nadzwyczajne znaki na niebie, słyszeć rozlegający się łoskot po polach, sprowadzono wieszczbiarzów, aruspices, z Etruryi, którzy wszystko podług widoków senatu wytłumaczyli, a myśmy na tem piękną mowę Cycerona o odpowiedziach wieszczbiarzów zyskali. Słusznie Monteskiusz i inni utrzymują, że religia u Rzymian była tylko narzędziem polityki.
- ↑ Graeca festa sunt ex Graecia translata, quae ob inventionem Proserpinae matronae colebant.
- ↑ Na tę kwestę chrześcianie także zrazu powstawali, Stipes quan-
czasów Cycerona podwoiła się ich liczba. Feciales legatores repetitum mittebant quatuor, quos oratores vocabant. Varro apud Nonium, in Feciales. A nawet doszła do dwudziestu, jak widać z drugiego ułamku Warrena u Noniusza. Si cujus legati violati essent, qui id fecissent, quamvis nobiles essent, ut dederentur civitati statuerunt, fecialesque viginti, qui de his rebus cognoscerent et statuerent, constituerunt. Pomnożeni do tak znacznej liczby, dawniejszą władzę wypowiadania wojny stracił, i, jak teraźniejsi dyplomaci, tylko do zawierania traktatów używani byli. Per hos etiam nunc lit foedus. Varro, de Ligua latina, II, 15.
