Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/621

wów. Urzędnicy zdawać mają sprawę ze swego urzędowania.
 Zdaje się być rzeczą niewątpliwą, że prócz trzech xiąg tego dzieła więcej ich jeszcze było. Makrobiusz, Saturnalia, VI, 4, cytuje piątą xięgę. Turnebiusz dostrzegł w ostatnich wyrazach piątego rozdziału pierwszej xięgi: Tum haec tractanda, quae composita sunt et descripta, jura et jussa populorum, in quibus ne nostri quidem populi latebunt, quae vocantur jura civilia, wskazanie materyj, które miał Cycero w brakujących xięgach roztrząsać. Attykus przypomina mu to samo w ostatnim rozdziale xięgi trzeciej: Quoniam de religione leges proposueras, faciendum tibi est, ut, magistratibus lege constitutis, de potestate, tum de jure disputes. Jakoż sam porządek logiczny wymagał, żeby, powiedziawszy o religii i o urzędach, przystąpił do podania praw politycznych i cywilnych. Byłoto dopełnieniem obrazu skreślonego w trzech xięgach, zachowanem do następnych, których Cycero albo nie napisał, albo które napisane do nas nie doszły.
 Nigdzie o tem dziele Cycero nie wspomina, i dla tego trudno ściśle oznaczyć, kiedy napisane zostało. Jednę tylko mamy do tego skazówkę w rozdzielę siedmnastym xięgi drugiej, gdzie o śmierci Klodiusza tak się wyraża: Qui vero ex iis et horum scelerum principes fuerunt,.... non solum vita cruciati atque dedecore, verum etiam sepultura ac justis exsequiarum caruerunt. A zatem podług najpodobniejszego do prawdy domysłu, napisał Cycero to dzieło po sprawie Milona o zabicie Klodiusza, przed swym