widział; niech także wstydu i szlachetności duszy przestrzega, a unika sprosności w słowach i rzeczach.
LX. Te są tedy dwa rodzaje śmieszności znajdujące się w rzeczy, a będące płodem żartobliwego dowcipu, który całą mowę od początku do końca ożywia, obyczaje ludzi maluje, kiedy albo opowiadając ich charakter odsłaniamy, albo krótkiem naśladowaniem, panującą w nich wadę na pośmiewisko wystawiamy.
Śmieszność w słowach pochodzi z zabawnego wyrazu lub z zabawnej myśli. Ale jak w pierwszym rodzaju, to jest opowiadania i udawania, strzedz się trzeba podobieństwa do trefnisiów, tak w drugim mowca unikać powinien błazeńskiej gadatliwości. Jak odróżnimy Krassa, Katula i innych od waszego przyjaciela Graniusza i od mego Warguli? W rzeczy samej nie wiem, są bowiem oba uszczypliwi, a niema nikogo uszczypliwszego nad Graniusza. Pierwsze w tem, zdaniem mojem, jest prawidło, żebyśmy nie mieli za rzecz potrzebną z żartem się wyrywać, ile razy co żartobliwego do powiedzenia mamy.
Stanął w pewnej sprawie nizkiego wzrostu świadek. Czy można go zapytać? „rzekł Filippus. „Można, odpowiedział spieszący się sędzia przewodniczący sądowi, byle tylko krótko.“ „Bądź o to spokojnym, rzekł Filippus, tak krótkim jak on będę[1]. „Śmieszny to był przytyk; ale między sędziami siedział L. Aurifex niższego jeszcze od świadka wzrostu. Wszyscy w śmiech, spojrzawszy na niego, i żart zamienił się w nieprzyzwoity koncept. Żarty zatem dotykające osób, których obrazić nie chciałeś, by najdowcipniejsze, mają w sobie coś błazeńskiego.
Tak się zdarzyło Appiuszowi[2], który chce uchodzić za
- ↑ Dowcip ginie tu w tłumaczeniu. Perpusillum rogabo, znaczy, o bardzo mało pytać będę, jeżeli weźmiemy perpusillum za przysłówek, i znaczy także, bardzo małego wzrostu człowieka pytać będę, jeżeli ten wyraz weźmiemy za czwarty przypadek przymiotnika perpusillus.
- ↑ Appiusz, pretor 95 roku. Sextiusz Kalwinus, pretor 99 roku. O Sextiuszu, Cic. Brutus, 34. O powyższym Graniuszu obacz rozdział 70, tudzież Cic. Brutus, 46.
