próżne sprzeczniczki mojej baśnie, stałą pracą, pożytek, sławę i zdrowie zyskasz; usuniesz się zazdrości, nie szukając tułaniem się po świecie wziętości, w domu ją znajdziesz. Niech cię powierzchowna niezgrabność odzieży mojej nie odstręcza; taki był pozor Fidyasza[1], który ubóztwionego dłutem swojem Jowisza ukazał światu, Polikleta[2], co boginią niebios, w własnym jej kształcie ustanowił; Myrona[3] powszechnym uwielbionego odgłosem; Praxytela[4] którego dzieła patrzących dziwią, i tylu innych wraz uwielbionych z bogami, których wydawali posągi. Imaj się dzielnie, a w wielkim kunszcie, możesz nie tylko dostąpić podobnej sławy, ale i przywyższyć tych, których ci za przykład stawiam. » Takie było snycerstwa mówienie, ale odrażała surowa postać, gwałtowne zwierzchne wzruszenie i wdzięk głosu niemiły.
Gdy snycerstwo skończyło rzecz, tak mówić zaczęła nauka: « Synu moj! znasz mnie, chociaż nie uczułeś jeszcze dostateczenie słodyczy mojego towarzystwa. Możesz sądzić z tego co ci powiedziano, jakie zyski za sobą snycerstwo wiedzie. Ale pomnij na to, iż je mając, będziesz w rzemieśle zwierzchnich tylko postaci działaczem. Umysł się twój spodli samą tylko rąk pracą, a w tym stanie wzbić się gdzieby był mógł, nie zdoła.
Choćbyś podołał Fidyaszowi, albo był wrówni z Praxytelem, będą chwalić rzemieślnika, ale żaden rzemiosła nie pozazdrości. »
« Jeżeli więc udasz się do kunsztu: z tego com wyrzekła, wiesz co cię czeka. Jeżeli zaś udasz się za mną, staniesz się uczestnikiem nieśmiertelności tych mężów, którychem wzniosła. Wieść starożytności, na wzór światła, oświecać będzie kroki i wszystkie działania twoje; dowiesz się ze mnie wszystkiego, co tylko umysł zasięgnąć i posieść może; wzmogę cię i przyozdobię chwalebnemi przymioty, bez których prawdziwej, a więc trwałej chwały pozyskać nie można. Wstrzemięźliwość, skromność, dobroć, roztropność, męztwo, miłość dobrego będą ci towarzyszyć. Wyprowadzą cię z upodlonego stanu, w którym zostajesz, i naówczas ci, których wzniósł ślepy przypadek, zamiast wzgardy zazdrościć ci będą. Rozniesie sława pomiędzy narody imie twoje, i znajomy wszystkim odwiedzać je będziesz. Co za słodycz słyszeć z tłumu który cię otaczać będzie : oto ten jest, a nie inny, któregośmy wiedzieć chcieli; wskazywać będą na ciebie palcami i ubiegać się, kto cię lepiej obaczy. Wielbiony w życiu, trwałą pamięć po śmierci zyskasz, i najmilszem pisma twoje znającym się na nich zostaną towarzystwem. Patrz i zważaj do jakiego stanu wzniosłam Demostenesa, który był kowala synem; Eschines miał matkę śpiewaczkę, Sokrates[5] od snycerstwa do mnie się udał. Nieczuły więc na takie powaby, jeżeli imiesz się młotków i dłuta, znać iż umysł twój podły, wznosić się wyżej nie mógł. »
Chciała więcej mówić, alem tak został tem, com usłyszał poruszony, iż porzuciwszy jej przeciwniczkę, rzuciłem się na jej łono. Skamieniało na taki widok, jak Niobe, snycerstwo; a bóztwo nauk okazując wóz świetny, gdy nań wstąpiło, siadaj obok mnie, rzekło : porwany na powietrze, świat pod sobą ujrzałem, a gdzieśmy się tylko ponad miasta i kraje unosili, oświeceni i nasyceni dzielnic mieszkańcy wielbili prowadzonego i prowadzicielkę. Taki był mój sen. Ale może kto rzecze : czyż się godzi prawić takie bajki i tak długo? W zimie się działo, gdzie nocy długie, a jeżeli Xenofon mógł świeże sny opowiadać, a czemużby się innym toż samo czynić nie godziło? widział on, iż to czynić może z użytkiem; i mój się może zdać na co.
Za czasów króla Lizymacha, miało się zdarzyć, iż obywatele miasta Abdery podlegli byli gorączkom bardzo gwałtownym, które krwi ujściem, lub rzęsistemi kończyły się potami; ale w tej chorobie, to było rzeczą najosobliwszą, iż chorujący ustawicznie tragedye prawili, a osobliwie Andromachę Eurypidesa : czynili to zaś głosem smutnopoważnym, tak dalece, iż pełne było miasto komedyantów, którzy wybledli i schorzali pow tarzali razwraz z Perseuszem: « O miłości! Tyranie bogów i ludzi..... » Trwało to zaś aż do zimy; mróz przerwał szaleństwo. Stąd zaś to miało pójść. W największe upały lata, sławny komedyant Archelaus grał wyżej wspomnioną tragedyą : po owem graniu, choroby zaraźliwe nastąpiły w Abderze, tak zaś mocne było poprzedzające uczucie w chorych tego, co przed chorobą na igrzysku teatralnem słyszeli i widzieli, iż w marzeniach gorączki, powtarzali ustawicznie to, co ich było wprzód mocno ujęło.
Coś podobnego zdarza się naszym pisarzom po wziętej Armenji i wojownych barbarzyńcach : nie już tragedye prawią, coby znośniej było, gdyżby przynajmniej dobre rzeczy powtarzali, ale udali się dopisania dziejów, i pełno mamy Herodotów, Tucydydów, Xenofontów.
Sprawdza się więc owa stara powieść, iż wojna wszystkiego jest rodzicielką, ponieważ nawet i historyków płodzi. Jak więc Dyogenes widząc przed przyjściem Filipa zaprzątnione Koryntyany naprawianiem twierdzy, przygotowaniem broni; i on też, żeby nie był uznany za próżniaka, beczkę w której siedział razwraz toczył : biorę też i ja pióro w rękę, abym, jak mogę, grał igrzysko, i nie był przynajmniej niemym, gdy drudzy wymowni.
Nie jestem tak zuchwałym, iżbym przedsięwziął historyą pisać, bałbym się rozbicia słabej łódki na skry-
- ↑ Fidyasz, sławny w Atenach snycerz, żył okuło pierwszego roku 83 Olimpiady, 448 lat przed Chrystusem. W tem wszystkiem, cokolwiek mieć mogło związek z jego sztuką, szczególniej w Optyce był biegłym. Dzieła jego znane są: Minerwy dwie, z których pierwszą zrobił ubiegając się o pierwszeństwo z współcześnie z nim żyjącym w Atenach snycerzem Alkamenem, druga ze złota i słoniowej kości, umieszczone potem w kościele sławnym nazwanym Pantheon, nadewszystko zaś Jowisza posąg w Olimpji, który zawsze uważany był za najwyższe wysilenie sztuki.
- ↑ Poliklet snycerz żyjący w Sycyonie mieście Peloponezu na lat 400 przed Chrystusem : on przyprowadził snycerstwo do największej doskonałości.
- ↑ Myron Snycerz Grecki żył na 442 lat przed Chrystusem, sławny przez najbliższe naśladowanie natury. W zbiorze dawnych Epigrammatów, można znaleźć wzmiankę o urobionej przez niego krowie z miedzi tak dokładnie, że żyjące oszukiwały się na jej podobieństwie.
- ↑ Praxyteles Snycerz Grecki żył na 546 lat przed Chrystusem, sławny z wdzięków, których pod jego dłotem nabierała ta sztuka. Dzieła jego znane są : dwóch Kupidynów, dwie statuy Wenery i jedna pięknej Fryny.
- ↑ Sokrates syn snycerza, urodził się w Atenach roku 469 przed Chrystusem, w początkach udał się do professyi ojca swojego. Historya nawet wzmiankę czyni o trzech przez niego zrobionych statuach, wystawiających Gracye. Ale Kryton poznawszy w nim dowcip, odwiódł go od warstatu, i poświęcił się potem Filozofji.
